Orzekanie w sądzie najczęściej kojarzy się z pracą sędziego. Jednakże osoby, które uczestniczą w postępowaniach sądowych mogą również spotkać się z orzeczeniami, które wydał asesor sądowy. W takiej sytuacji rodzi się dość oczywiste pytanie, czym asesor sądowy odróżnia się od sędziego. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, jakie jest uzasadnienie dla istnienia funkcji asesora. Warto również wytłumaczyć jakie zadania może wykonywać taka osoba znajdująca się niżej od sędziego w hierarchii wymiaru sprawiedliwości. Nasz artykuł może być użyteczny nie tylko dla osób uczestniczących w postępowaniach sądowych. Warto bowiem pamiętać, że praca jako asesor sądowy czeka osoby marzące o karierze sędziego.
Asesor sądowy - tę funkcję przez 4 lata pełni przyszły sędzia
Zadania oraz status asesora sądowego to kwestie, które oczywiście zostały bardzo dokładnie uregulowane przez obowiązujące przepisy. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070) dokładnie określa kim jest asesor sądowy. Mianowicie, na stanowisko asesora sądowego może być mianowana osoba, która:
- cechuje się nieskazitelnym charakterem i odpowiednim stanem zdrowia wystarczającym do pełnienia funkcji sędziego
- posiada jedynie obywatelstwo polskie i pełnię praw publicznych oraz cywilnych
- nie została prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe
- ukończyła wyższe studia prawnicze w Polsce i posiada tytuł zawodowy magistra lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce
- ma za sobą aplikację w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury
- zdała egzamin sędziowski lub prokuratorski
- nie należy do partii politycznej i/lub związku zawodowego i nie prowadzi działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności oraz niezawisłości
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. informuje również, że asesor sądowy jest mianowany przez Prezydenta (na podstawie wcześniejszego wniosku Krajowej Rady Sądownictwa). Asesor wykonuje swoje zadania w wybranym miejscu przez cztery kolejne lata, czyli aż do czasu powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim. Warto również wiedzieć, że asesor sądowy zarabia nieco mniej niż sędzia. Mianowicie, wynagrodzenie zasadnicze takiego pracownika wymiaru sprawiedliwości to 80% wynagrodzenia zasadniczego w stawce pierwszej sędziego sądu rejonowego, powiększone następnie o składkę ZUS i ewentualny dodatek funkcyjny oraz dodatek za długoletnią pracę.
Jakich zadań sędziego nie wykonuje asesor sądowy?
Asesor sądowy pełni funkcję, która ma go przygotować do samodzielnej pracy na stanowisku sędziego. Właśnie dlatego ustawodawca przewidział pewne wyjątki dotyczące zakresu obowiązków asesorskich. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych wskazuje, że w sądach rejonowych asesorzy wykonują niemal wszystkie zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości, ale z wyłączeniem:
- spraw wymagających zastosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym
- rozpoznawania zażaleń na postanowienia: o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, umorzeniu śledztwa lub dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw
- spraw dotyczących prawa rodzinnego i opiekuńczego, demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, leczenia osób uzależnionych od alkoholu/środków odurzających i psychotropowych a także spraw należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw
Warto dodać, że asesor sądowy może wykonywać również zadania z zakresu ochrony prawnej inne niż dotyczące wymiaru sprawiedliwości. W normalnych warunkach wspomniane zadania wykonują referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi, ale istnieje możliwość przejęcia ich zadań przez asesora albo nawet sędziego (w ramach zastępstwa).
Asesor sądowy pracuje także w sądzie administracyjnym
Pewna część czytelników może nie wiedzieć, że asesor sądowy czasem pełni także funkcje w sądzie administracyjnym. Wówczas obowiązują nieco inne zasady niż w przypadku sądów powszechnych. Wyznacza je ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Zgodnie z tym aktem prawnym, asesor sądowy w wojewódzkim sądzie administracyjnym jest powoływany na pięć lat przez Prezydenta (po wcześniejszym wniosku KRS). Stanowisko asesora sądowego w WSA jest jedną z dróg do osiągnięcia statusu sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Zakres zadań asesora WSA i sędziego okazuje się jednak bardzo zbliżony. Asesor sądowy z wojewódzkiego sądu administracyjnego może orzekać zarówno na posiedzeniach, jak i rozprawach (zobacz: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 października 2006 r. - sygn. akt I OSK 1341/05).
Wymagania dla asesora WSA są podobne jak w przypadku asesora sądu powszechnego. Różnica to limit wieku (co najmniej 30 lat) i możliwość osiągnięcia stanowiska asesorskiego poprzez funkcję sędziego sądu powszechnego, prokuratora, prezesa/wiceprezesa/radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, adwokata, radcy prawnego, notariusza, profesora/doktora habilitowanego nauk prawnych lub poprzez pracę na stanowiskach publicznych związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego.
