Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów mają zupełnie inną specyfikę aniżeli kradzieże, napady lub pobicia. Nie oznacza to jednak, że należy lekceważyć takie dokumentowe nadużycia. Dlatego ustawodawca przewidział dość surowe kary za wspomniane przestępstwa, które mogą mieć związek na przykład z oszustwami na dużą kwotę. Postanowiliśmy opisać jedno z częstszych przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów, które zostało wymienione przez artykuł 276 kodeksu karnego (art. 276 KK).
Za ukrycie dokumentu grożą nawet dwa lata więzienia
Tak jak już wspomnieliśmy, przestępstwo wymienione przez art. 276 KK należy do grupy przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów. Zgodnie z kodeksem karnym: „Kto niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznym, ukrywa lub usuwa dokument, którym nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Opisywane przestępstwo polega na niszczeniu, usuwaniu lub ukrywaniu dokumentu przez osobę nieposiadającą wyłącznego prawa do rozporządzania nim.
Orzecznictwo sądowe wskazuje, że wymienione przez art. 276 KK ukrywanie i usuwanie dokumentu trzeba rozumieć w nieco inny sposób. Usunięcie polega bowiem na uczynieniu dokumentu niedostępnym dla osoby uprawnionej. Z ukrywaniem mamy natomiast do czynienia, gdy przestępca utajnia miejsce przechowywania dokumentu. W przypadku niszczenia, uszkadzania lub czynienia bezużytecznym, niepotrzebne są dodatkowe wyjaśnienia. Przykładem przestępstwa opisywanego w art. 276 KK jest ukrycie przez prezesa spółki dokumentów wskazujących na jego niegospodarność.
Sąd weźmie pod uwagę wyłącznie umyślne działanie
Czasem problemy sprawia dokładne określenie, jakie działania mogą być karane przy pomocy art. 276 KK. Warto zatem wyjaśnić, że samo zatajenie treści dokumentu nie stanowi przestępstwa dotyczącego ukrywania dokumentów. O oskarżeniu z artykułu 276 kodeksu karnego nie może być też mowy jeśli miało miejsce bezprawne posiadanie lub posługiwanie się dokumentem, w przypadku którego dana osoba nie miała prawa wyłącznego rozporządzania. Odpowiedzialność z art. 276 KK jest natomiast możliwa w razie niewyjawienia miejsca przechowywania dokumentu pomimo takiego obowiązku.
O popełnienie przestępstwa z art. 276 KK może być oskarżona każda osoba, która działała umyślnie. Wykazanie nieumyślnego działania oskarżonego jest zatem sposobem na uwolnienie go od odpowiedzialności przewidzianej przez analizowany przepis kodeksu karnego. Opisywanego przestępstwa nie popełnia również osoba posiadająca wyłączne prawo do rozporządzania danym dokumentem. Warto też wiedzieć, że skazaniu na podstawie artykułu 276 kodeksu karnego podlega nie tylko osoba działająca z zamiarem bezpośrednim.
Tak zwany zamiar ewentualny polegający na przewidywaniu możliwości popełnienia przestępstwa i zgodzie na nie, również jest podstawą odpowiedzialności.
W ramach ciekawego uzupełnienia, warto podać statystyki policyjne dotyczące częstości popełniania przestępstwa wymienionego przez art. 276 KK. Dane Policji wskazują, że w ostatnich latach stwierdzono następującą liczbę przestępstw związanych z niszczeniem, usuwaniem lub ukrywaniem dokumentu:
- 2010 r. - 4 397
- 2011 r. - 4 655
- 2012 r. - 5 532
- 2013 r. - 3 488
- 2014 r. - 3 857
- 2015 r. - 3 666
- 2016 r. - 4 450
- 2017 r. - 5 330
- 2018 r. - 3 791
- 2019 r. - 3 655
- 2020 r. - 2 818
Trend spadkowy dotyczący częstości przestępstwa opisanego przez art. 276 KK (patrz lata 2017 - 2020) z pewnością może cieszyć.
Art. 276 KK ma zastosowanie w sprawach cywilnych
Zaprezentowane powyżej informacje potwierdzają, że przestępstwo opisane przez artykuł 276 kodeksu karnego nie jest bardzo częste. Niemniej jednak, warto zwrócić uwagę, że to przestępstwo mogą popełnić osoby nieświadome odpowiedzialności karnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia podczas postępowania cywilnego. Artykuł 248 kodeksu postępowania cywilnego obliguje każdą osobę do przedstawienia dokumentu istotnego z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Uchylenie się od wspomnianego obowiązku, który został określony zarządzeniem sądu, dokonane bez okoliczności usprawiedliwiających (patrz art. 248 par. 2 KPC) może stanowić przestępstwo wskazane przez art. 276 KK.
