Kodeks wykroczeń uwzględnia szeroki zakres nagannych zachowań. Chodzi nie tylko o takie powszechne wykroczenia jak np. zakłócanie spokoju sąsiadom lub stworzenie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Ciekawym przykładem karanego czynu z kodeksu wykroczeń jest złośliwe dokuczanie innej osobie (patrz art. 107 KW). Postanowiliśmy bliżej przyjrzeć się wspomnianemu przepisowi i samemu wykroczeniu dotyczącemu niepokojenia kogoś. Powszechne wykorzystanie Internetu oraz telefonii komórkowej, niestety stwarza bowiem sprawcom duże możliwości działania związane z wykroczeniem wymienionym przez art. 107 KW. Warto również wyjaśnić, czym analizowane wykroczenie różni się od coraz powszechniejszego przestępstwa dotyczącego tzw. stalkingu.
Art. 107 KW: skuteczność sprawcy nie ma znaczenia
W pierwszej kolejności, warto z pewnością przyjrzeć się dokładnemu brzmieniu, jakie ma artykuł 107 kodeksu wykroczeń. Wskazuje on, że kara grzywny (do 1500 zł), kara ograniczenia wolności lub kara nagany jest przewidziana dla osoby, która w celu dokuczenia innej osobie, złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi. Sprawcy opisywanego wykroczenia, niestety w praktyce cechują się sporą pomysłowością. Jako przykład można wskazać wysyłanie przykrych listów lub SMS-ów, szarpanie za klamkę od drzwi mieszkania, natrętne telefonowanie lub podszywanie się pod pracowników instytucji publicznych w celu poinformowania o rzekomej śmierci lub wypadku bliskiego. W kontekście art. 107 KW, bardzo ważny wydaje się Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r. o sygnaturze IV KK 324/10. To orzeczenie wskazuje, że sprawca analizowanego wykroczenia działa w celu dokuczenia innej osobie, a jego postępowanie charakteryzuje się złośliwością. Sprawca może być ukarany na podstawie art. 107 KW jeśli zostało wykazane, że działał z zamiarem bezpośrednim kierunkowym (w celu dokuczenia konkretnej osobie). Warto zwrócić na to uwagę, bo w sprawie oznaczonej sygnaturą IV KK 324/10 nie można było jednoznacznie stwierdzić, że autor listu umieszczonego na drzwiach (podczas konfliktu sąsiedzkiego) miał na celu złośliwe dokuczenie pokrzywdzonej. Zatem została zastosowana zasada domniemania niewinności („in dubio pro reo”) zgodnie z artykułem 8 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia i artykułem 5 paragraf 2 kodeksu postępowania karnego. Trzeba też pamiętać, że kodeks wykroczeń w kontekście złośliwego dokuczania bierze pod uwagę tylko intencje sprawcy. Skutek nie należy do tzw. znamion czynu społecznie szkodliwego, który opisuje art. 107 KW. Wpływu na ocenę wykroczenia nie ma zatem to, czy sprawcy faktycznie udało się zaniepokoić lub zdenerwować adresata złośliwych zachowań. Warto również nadmienić, że kodeks wykroczeń nie zawiera informacji wskazujących, że ściganie czynu zabronionego z artykułu 107 następuje tylko na żądanie pokrzywdzonego.
Stalking nieco trudniej będzie wykazać przed sądem
W nawiązaniu do złośliwego dokuczania wymienionego przez art. 107 KW, często poruszany jest również temat stalkingu. Warto nadmienić, że o stalkingu mówi artykuł 190a paragraf 1 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, sprawca wzbudzający uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia u osoby będącej celem uporczywego nękania lub osoby jej bliskiej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Taka sama kara i kwalifikacja przestępstwa dotyczy działań stalkingowych, które skutkują istotnym naruszeniem prywatności innej osoby (np. poprzez publikację prywatnych zdjęć). Trzeba podkreślić, że art. 190a par. 1 kodeksu karnego zwraca uwagę na negatywne skutki działania sprawcy (np. wzbudzenie poczucia zagrożenia). Stalking określony przez art. 190a par. 1 KK cechuje się także uporczywością. W związku z powyższym, udowodnienie że miało miejsce przestępstwo stalkingu jest trudniejsze niż w przypadku czynu określonego przez art. 107 KW. Trudno się temu dziwić, bo wspomniany przepis kodeksu wykroczeń przewiduje o wiele łagodniejsze konsekwencje. Kolejna ważna informacja dotyczy tego, że stalking nie musi być spowodowany złośliwością. Zdarzają się stalkerzy wręcz zakochani w swojej ofierze.
Sąd musi zadecydować jak ocenia czyny sprawcy
Tytułem podsumowania należy przypomnieć, że kwalifikacja zabronionego czynu jako złośliwego dokuczania (nękania) lub stalkingu będzie zależała głównie od oceny zebranych dowodów. W praktyce sądowej możliwe jest kilka rozstrzygnięć. Sąd przykładowo może uznać, że karany czyn wyczerpuje znamiona zarówno art. 107 KW, jak i art. 190a §1 KK. Możliwe jest też stwierdzenie, że dany czyn nie spełnia przesłanek do uznania go za przestępstwo i/lub wykroczenie.
