Jeden z szeroko akceptowanych obecnie poglądów na kwestię karania i resocjalizacji zakłada, że wymierzanie bezwzględnych kar pozbawienia wolności nie jest dobrym rozwiązaniem w przypadku drobnych przestępstw. Zwolennicy tej koncepcji mówią, że o wiele lepsze rezultaty daje skazywanie drobnych przestępców chociażby na karę ograniczenia wolności, grzywnę oraz prace społeczne. Dozór elektroniczny też jest jednym z elementów wspomnianego podejścia do sposobu karania. To rozwiązanie zyskuje coraz większą popularność w polskich warunkach, więc postanowiliśmy je krótko omówić. Odpowiadamy tym samym na często zadawane w Internecie pytania (np. Dozór elektroniczny - jak działa? Za co dozór elektroniczny? oraz Dozór elektroniczny - ile trwa?). Nasze odpowiedzi mogą być interesujące nie tylko dla osób, którym aktualnie grozi kara dozoru elektronicznego, ale również dla ich krewnych i znajomych.
Co przepisy mówią o elektronicznym dozorze?
Dozór elektroniczny jako rozwiązanie stosowane przez rodzimy wymiar sprawiedliwości musiał zostać dokładnie uregulowany. Zatem odpowiedzi na tytułowe pytanie (Dozór elektroniczny - jak działa?), trzeba szukać między innymi w kodeksie karnym wykonawczym. Jest to ustawa, która reguluje sposób wymierzania kar orzeczonych na podstawie kodeksu karnego. W kontekście dozoru elektronicznego ważne są też zmiany wynikające z ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 568).
Tak zwana „ustawa COVID-owa” zwiększyła bowiem wymiar kary, która może być odbywana w systemie dozoru elektronicznego. Aktualnie kodeks karny wykonawczy mówi, że dozór elektroniczny można zastosować jeśli:
- kara więzienia dla danej osoby nie przekracza 18 miesięcy, a przestępstwo nie zostało popełnione w warunkach recydywy wielokrotnej (art. 64 par. 2 KK)
- wybór dozoru elektronicznego wystarczy do osiągnięcia wychowawczych celów kary
- skazany posiada stałe miejsce pobytu, a pełnoletni domownicy wyrazili zgodę na odbywanie przez niego kary w systemie dozoru elektronicznego (uwaga: sprzeciw co najmniej jednej dorosłej osoby nie wyklucza zastosowania dozoru jeśli tak postanowi sąd)
- nie istnieją problemy techniczne związane np. ze zbyt małą dostępną liczbą odbiorników
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (Dozór elektroniczny - jak działa?), warto również wyjaśnić, że osoba odbywająca karę więzienia może otrzymać zezwolenie na wcześniejsze wyjście na wolność pod warunkiem zastosowania dozoru elektronicznego. Za takim rozwiązaniem powinno jednak przemawiać dotychczasowe, dobre zachowanie skazanego podczas pobytu w więzieniu. Jeżeli kara więzienia nie zaczęła jeszcze być wykonywana, to sąd orzekając o ewentualnym dozorze elektronicznym bierze pod uwagę zachowanie skazanego na wolności (związane np. z podjęciem terapii uzależnień i płatnością alimentów).
Dozór elektroniczny - jak działa w praktyce?
System dozoru elektronicznego nie jest już zupełną nowinką w polskich warunkach. Dane Ministerstwa Sprawiedliwości wskazują, że od września 2009 r. do września 2020 r. karę w ten nowoczesny sposób odbyło 103 827 skazanych. Pod koniec września 2020 r. nadajniki nazywane potocznie bransoletkami lub opaskami nosiło ponad 5000 osób skazanych na mniejsze kary więzienia. Warto pamiętać, że przepisy nie pozwalają na stosowanie dozoru elektronicznego jeśli dana osoba została skazana na karę aresztu lub zastępczą karę aresztu za wykroczenie. To nieco ogranicza popularność dozoru elektronicznego.
Dozór elektroniczny pozwala prowadzić normalne życie rodzinne i zawodowe, ale z uwzględnieniem wcześniej ustalonych zasad. Osoby zadające tytułowe pytanie (Dozór elektroniczny - jak działa?) powinny mieć świadomość, że wniosek o objęcie dozorem elektronicznym zawiera harmonogram wykonywania kary. Wspomniany harmonogram może na przykład ograniczać czas przebywania skazanego poza domem do mniej niż 12 godzin dziennie. Sąd penitencjarny zadecyduje o zakończenia nadzoru elektronicznego, jeżeli skazany lekceważy wcześniej ustalone reguły i przykładowo nie chce współpracować z kuratorem. Dodatkową sankcją może być opłata za zniszczenie urządzenia rejestrującego. Stanowi ona wyjątek od zasady, zgodnie z którą nadzór elektroniczny jest bezpłatny.
Warto również wiedzieć, że dozór elektroniczny na pewno zostanie zakończony jeśli skazany podczas pobytu poza zakładem karnym naruszył porządek prawny (w szczególności poprzez dokonanie przestępstwa). Dozór elektroniczny będzie też z oczywistych względów niemożliwy, jeżeli skazany trafi do więzienia w związku z karą pozbawienia wolności za inne przestępstwo.
