W potocznej polszczyźnie, dość często mówi się o funkcjonariuszach jako przedstawicielach państwa. Przykładem są informacje dotyczące chociażby działań Policji lub Straży Granicznej. Warto jednak wiedzieć, że określenie „funkcjonariusz publiczny” ma szerszy zakres znaczeniowy. Nie ogranicza się ono bowiem tylko i wyłącznie do osób zatrudnionych w służbach mundurowych. Sama definicja funkcjonariusza publicznego, niestety nie jest zupełnie oczywista. Postanowiliśmy zatem dokładnie odpowiedzieć na pytanie, kim jest funkcjonariusz publiczny. Taka odpowiedź może być istotna nie tylko dla osób, które obawiają się odpowiedzialności za nieprawidłowe zachowanie wobec funkcjonariusza publicznego.
Kodeks karny podaje nam zamkniętą listę funkcjonariuszy
Okazuje się, że informacji o tym, kim jest funkcjonariusz publiczny trzeba szukać w kodeksie karnym. To dość nieoczywiste źródło informacji w artykule 115 i paragrafie 13 wskazuje, że definicja funkcjonariusza publicznego objęła następujące osoby:
- Prezydenta RP, posła, senatora, radnego, posła do Parlamentu Europejskiego
- sędziego, ławnika, prokuratora, funkcjonariusza finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad wspomnianym organem
- notariusza, komornika, kuratora sądowego, syndyka, nadzorcę sądowego i zarządcę, a także osobę orzekającą w rozmaitych organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy
- pracownika administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego jeśli pełni on inne funkcje niż wyłącznie usługowe
- pozostałe osoby uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych (w zakresie związanym z tymi decyzjami)
- pracownika organu kontroli państwowej lub samorządowej niepełniącego wyłącznie czynności usługowych
- osobę zajmującą kierownicze stanowisko w niewymienionej wcześniej instytucji państwowej
- funkcjonariusza organu chroniącego bezpieczeństwo publiczne oraz Służby Więziennej
- osobę objętą czynną służbą wojskową (za wyjątkiem żołnierza terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie)
- pracownika międzynarodowego trybunału karnego (poza osobą pełniącą tylko funkcje usługowe)
Zdefiniowanie przez kodeks karny zamkniętej (niemożliwej do rozszerzenia) listy funkcjonariuszy publicznych jest związane ze szczególną ochroną prawną takich przedstawicieli państwa. Przykładem może być artykuł 222 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego w związku z czynnościami zawodowymi wspomnianej osoby jest karane grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 3 lat. Kodeks karny w sposób zaostrzony karze również czynną napaść na funkcjonariusza publicznego (art. 223 KK) oraz jego zabójstwo (art. 148 par. 3 KK) lub znieważanie (art. 226 KK). Funkcjonariusz publiczny teoretycznie powinien czuć się bardziej bezpieczny wiedząc, że atak na niego jest karany w sposób szczególny.
Niektóre osoby mają ochronę jak funkcjonariusz publiczny
Nie można również zapominać, że przedstawiciele niektórych profesji pomimo nieposiadania statusu funkcjonariusza publicznego zostali objęci szczególną ochroną. Popularnym przykładem mogą być nauczyciele, którzy po bulwersujących doniesieniach o przemocy ze strony uczniów zyskali specjalną ochronę prawną. Wspomniana ochrona skutkuje tym, że przykładowa napaść na nauczyciela będzie karana tak samo, jak agresja względem funkcjonariusza publicznego. Identyczna zasada dotyczy chociażby ratowników medycznych, pielęgniarek, położnych i lekarzy, a także sołtysów, pocztowców oraz pracowników socjalnych. Warto jednak pamiętać, że przedstawiciele wymienionych profesji są traktowani i chronieni jak funkcjonariusz publiczny tylko w czasie wykonywania obowiązków zawodowych.
Funkcjonariusz publiczny będzie ostrzej karany przez sąd
W ramach podsumowania warto podkreślić, że ustawodawca zapewniając szczególną ochronę, jaką cieszy się funkcjonariusz publiczny, przewidział dla takiej osoby również pewne dodatkowe sankcje. Po lekturze kodeksu karnego można wywnioskować, że funkcjonariusze publiczni zostali objęci dodatkową odpowiedzialnością karną np. z art. 231 (nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza publicznego) i art. 271 par. 1 (poświadczenie nieprawdy przez funkcjonariusza publicznego). Trzeba też wiedzieć, że przedawnienia karalności nie stosuje się do poważnego przestępstwa (np. ciężkiego uszkodzenia ciała), które w związku ze swoją pracą popełnił funkcjonariusz publiczny.
