Współwłasność dotycząca rzeczy (często nieruchomości) w praktyce bywa dość kłopotliwa. Chodzi między innymi o to, że na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu (np. remont) trzeba posiadać zgodę wszystkich współwłaścicieli. Może być to niewykonalne. Zniesienie współwłasności stanowi receptę na konflikty, jakie generuje wspólne posiadanie nieruchomości (będące często efektem spadkobrania). Postanowiliśmy wyjaśnić, jak wygląda taka procedura w wariancie umownym oraz sądowym. Jeżeli strony nie dojdą do porozumienia, to zaangażowanie sądu będzie niezbędne. W obawie przed długim postępowaniem, wiele osób pyta, ile czasu trwa sądowe zniesienie współwłasności. Udzielamy odpowiedzi opierając się na ciekawych danych, które podaje Ministerstwo Sprawiedliwości.
Umowne zniesienie współwłasności to szybszy wariant
Na wstępie warto wyjaśnić, że roszczenie o zniesienie współwłasności przysługuje każdemu ze współwłaścicieli (zobacz art. 210 KC) i nie podlega przedawnieniu (art. 220 KC). Współwłaściciele mogą wprawdzie wyłączyć swoje uprawnienie do zniesienia współwłasności (np. w drodze podpisanej umowy), ale jednorazowo nie na czas dłuższy niż 5 lat. Wspomniane wyłączenie może zostać ponowione na kolejny pięcioletni okres (w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu). Ustalenia dotyczące braku możliwości wnioskowania o zniesienie współwłasności mają zastosowanie również do nabywcy udziału w rzeczy jeśli ten nabywca o nich wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć (zobacz art. 221 kodeksu cywilnego).
Warto wiedzieć, że uprawnienie do zniesienia współwłasności można realizować na dwa sposoby - w sądzie lub poprzez umowę. Ten drugi wariant jest lepszy, gdyż zaoszczędza czasu i nie zmusza żadnej ze stron sporu do poniesienia kosztów procesowych. Niestety, czasem okazuje się, że w praktyce umowne zniesienie współwłasności nie będzie możliwe ze względu na brak porozumienia między stronami. Podobnie jak w przypadku innych nieruchomościowych umów, zniesienie współwłasności nieruchomości wymaga pomocy notariusza sporządzającego odpowiedni akt notarialny w zamian za wynagrodzenie (taksę). Zatem oprócz pytania o to, ile czasu trwa sądowe zniesienie współwłasności ważne są także aspekty dotyczące kosztów takiej czynności.
Zniesienie współwłasności rzeczy ruchomych (np. samochodu) na ogół jest natomiast potwierdzane przez umowę zawartą w zwykłej formie pisemnej. Warto pamiętać, że prezentowane wcześniej informacje na temat zasad zniesienia współwłasności dotyczą także majątku ruchomego. Wspominamy często o nieruchomościach, gdyż ze względu na swoją dużą wartość mają one największe znaczenie w kontekście współwłasności.
Fizyczny podział rzeczy nie jest jedynym rozwiązaniem
Jeszcze przed udzieleniem dokładnej odpowiedzi na pytanie, ile czasu trwa sądowe zniesienie współwłasności, warto wyjaśnić, w jaki sposób jest możliwy definitywny podział nieruchomości lub innej rzeczy. Najbardziej oczywistym wariantem wydaje się oczywiście fizyczny podział. Niestety, nie zawsze będzie on możliwy. Czasem można fizycznie podzielić np. dom (w sposób poziomy lub pionowy), ale w przypadku lokalu lub samochodu taki wariant będzie niewykonalny.
Warto pamiętać, że czasem znaczenie mają także stosunki pomiędzy współwłaścicielami nieruchomości. W warunkach silnego konfliktu obydwu stron, sąd nie powinien orzekać np. o podziale domu poprzez wyodrębnienie osobnych lokali (zobacz: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2001 roku, sygn. akt II CKN 421/00). Jeżeli fizyczne cechy rzeczy uzasadniają jej podział na nierówne/nieadekwatne części, to różnice względem udziałów mogą zostać wyrównane poprzez dopłaty (zobacz artykuł 623 kodeksu postępowania cywilnego).
Na całe szczęście, istnieją również alternatywne sposoby zniesienia współwłasności. Jednym z nich jest po prostu sprzedaż oraz odpowiedni podział kwoty uzyskanej w ramach transakcji. Jeżeli o takim sposobie likwidacji współwłasności postanowił sąd, to sprzedaż odbędzie się w drodze licytacji, a postanowienie sądu określi podział ceny adekwatny do udziałów. W razie umownej sprzedaży, strony mają możliwość swobodnego określenia warunków wolnorynkowej transakcji. Sprzedaż jest ostatecznym rozwiązaniem stosowanym w razie braku możliwości przeprowadzenia fizycznego podziału rzeczy oraz przyznania własności jednej ze stron wraz z obowiązkiem spłaty byłego współwłaściciela. Termin takiej spłaty nie powinien przekraczać 10 lat zgodnie z artykułem 212 paragraf 3 kodeksu cywilnego.
Ile czasu trwa sądowe zniesienie współwłasności - dane
Sądowe zniesienie współwłasności następuje w trybie nieprocesowym. Warto zatem na podstawie danych Ministerstwa Sprawiedliwości sprawdzić, jak długo przez ostatnie lata trwały cywilne postępowania nieprocesowe. Okazuje się, że wyniki są następujące:
- 2016 rok - 6,3 miesiąca
- 2017 rok - 6,3 miesiąca
- 2018 rok - 6,4 miesiąca
- 2019 rok - 6,6 miesiąca
- 2020 rok - 7,7 miesiąca
Podane wyniki prezentują oczywiście średnią dotyczącą wszystkich postępowań nieprocesowych. Niemniej jednak, wydłużające się procedury sądowe zachęcają do polubownego załatwiania sporów (również tych dotyczących niechcianej współwłasności).
