Nawet wiele osób słabo zaznajomionych z prawem karnym zdaje sobie sprawę, że nie wszystkie przestępstwa są ścigane z urzędu. Faktycznie, ustawodawca stwierdził, że niektóre przestępstwa powinny być karane jedynie na wniosek pokrzywdzonego. Właśnie dlatego osoby będące ofiarą przestępstw oraz samych sprawców interesuje odpowiedź na pytanie, jakie są przestępstwa ścigane z urzędu w Polsce. Postanowiliśmy wymienić kilka takich najbardziej popularnych przestępstw. Podajemy również przykłady przestępstw, które będą ścigane jedynie na wniosek pokrzywdzonego. Warto wiedzieć, że czasem jeden przepis z kodeksu karnego wskazuje dwa warianty ściągania przestępstwa - zależności od osoby poszkodowanego.
Przestępstwa ścigane z urzędu: nie tylko kodeks karny jest ważny
Zanim jeszcze wyjaśnimy, jakie są przestępstwa ścigane z urzędu, warto odwołać się do ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1969 nr 13 poz. 96). Zgodnie z nazwą, ten akt prawny prezentuje wszystkie najważniejsze zasady postępowania karnego. Artykuł 9 KPK wskazuje, że organy procesowe prowadzą postępowanie karne oraz czynności dotyczące takiego postępowania z urzędu, chyba że ustawa przewiduje konieczność złożenia wniosku (np. przez określoną osobę).
Artykuł 12 kodeksu postępowania karnego informuje natomiast, że w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek pokrzywdzonego postępowanie będzie toczyło się z urzędu dopiero po złożeniu wspomnianego wniosku. Policja jako organ ścigania powinna pouczyć pokrzywdzonego o tym, czy dane przestępstwo faktycznie jest ścigane z urzędu. To bardzo ważne, bo wiele osób nie orientuje się, jakie dokładnie są przestępstwa ścigane z urzędu.
Kodeks postępowania karnego mówi również, że „uzyskanie wniosku o ściganie należy do oskarżyciela”. Warto zatem zaznaczyć, że pokrzywdzony przestępstwem ściąganym z oskarżenia prywatnego ma prawo występowania przed sądem jako tzw. oskarżyciel prywatny. Oznacza to niestety obowiązki związane z przygotowaniem prywatnego aktu oskarżenia oraz zgromadzeniem dowodów. Inna ważna informacja dotyczy ewentualnego dołączenia prokuratora do postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. Taka sytuacja jest możliwa jeśli wymaga tego interes publiczny. Prokurator może również wszcząć postępowanie o tzw. przestępstwo prywatnoskargowe jeśli uzna to za stosowne.
Przestępstwa ścigane z urzędu na ogół są poważniejsze
Zgodnie z powszechną opinią, przestępstwa ścigane z urzędu mają poważniejszy charakter niż prywatnoskargowe. Ogólnie rzecz biorąc, jest to prawda. Warto w ramach kontrprzykładu wymienić wybrane przestępstwa, które są ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Chodzi między innymi o:
- pobicie skutkujące naruszeniem czynności narządu ciała albo rozstrojem zdrowia przez okres nie dłuższy niż 7 dni (art. 157 KK)
- nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 KK)
- groźbę karalną (art. 190 KK)
- zniesławienie (art. 212 KK)
- znieważenie (art. 216 KK)
- naruszenie nietykalności cielesnej innej osoby (art. 217 KK)
Co ważne, kodeks karny zawsze dokładnie określa, czy dane przestępstwo jest ścigane z oskarżenia prywatnego. Jeżeli w danym artykule KK nie ma informacji wskazujących, że ściganie następuje na wniosek poszkodowanego, to można uznać, że mamy do czynienia z tzw. przestępstwem publicznoskargowym (ściganym z urzędu). Przestępstwa ścigane z urzędu stanowią zdecydowaną większość czynów zabronionych, które wymienia kodeks karny. Można w ramach przykładu podać np. kradzieże sklepowe na kwotę większą od 500 zł, poważniejsze pobicia, kradzieże aut, włamania oraz rozboje i kradzieże rozbójnicze.
Czasem znaczenie będzie miało to kim jest pokrzywdzony
Warto dodać, że niekiedy w kontekście sposobu ścigania danego przestępstwa znaczenie może mieć to, kim dokładnie jest osoba pokrzywdzona dla sprawcy. Przykładowo kradzież wymieniona w artykule 278 kodeksu karnego nie będzie przestępstwem ściganym z urzędu jeśli została popełniona na szkodę osoby najbliższej. W takiej sytuacji, ściganie następuje wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego. Ta zasada została wprowadzona, bo w sporach rodzinnych często następuje pojednanie, po którym poszkodowany nie życzy sobie ingerencji państwa. Jeżeli przestępstwa ścigane z urzędu, w wyjątkowej sytuacji wymagają złożenia wniosku przez bliskiego, to kodeks karny wyraźnie o tym mówi (zobacz np. art. 177 KK).
Ekspert prawny pomoże sporządzić wniosek o ściganie
Rola oskarżyciela prywatnego w swojej sprawie na pewno nie jest łatwa. Właśnie dlatego wiele osób czuje się zawiedzionych faktem, że przestępstwa ścigane z urzędu nie obejmują danego czynu. Na całe szczęście, można jednak skorzystać z pomocy eksperta prawnego takiego jak chociażby dobry prawnik Warszawa. Wspomniany specjalista pomoże sporządzić wniosek o ściganie oraz późniejszy akt oskarżenia i będzie służył poradą w toku całego postępowania.
