Współwłasność to stan, który może utrzymywać się przez lata lub nawet dekady. Przepisy kodeksu cywilnego nie stwarzają tutaj przeszkód, o ile współwłaściciele nie są zainteresowani podziałem rzeczy, korzyści finansowych związanych z jej sprzedażą lub spłatą drugiej strony. Jednak w praktyce podział zwykle jest postrzegany jako docelowe rozwiązanie, które pomaga uniknąć licznych kłopotów i sporów. Dzięki zróżnicowaniu dostępnych sposobów zniesienia współwłasności, niemal zawsze udaje się znaleźć jakieś rozwiązanie. W ostateczności o sposobie zniesienia współwłasności rozstrzyga sąd cywilny. Warto jednak pamiętać, że fizyczny lub prawny podział rzeczy generuje pewne koszty. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, kto ponosi koszty zniesienia współwłasności.
Do wyboru są trzy zupełnie różne warianty podziału
Jeszcze przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie o to, kto ponosi koszty zniesienia współwłasności, warto przypomnieć, jakie warianty mają do wyboru strony. Te same opcje będzie brał pod uwagę sąd w sytuacji, gdy stronom nie udało się odpowiednio uzgodnić umownego zniesienia współwłasności. Pierwszą opcją jest fizyczny podział rzeczy, który jednak nie zawsze będzie możliwy. Na przeszkodzie stoją między innymi względy techniczne sprawiające, że danej rzeczy nie da się podzielić bez znaczącego obniżenia jej użyteczności i/lub wartości. Czasem okazuje się, że racjonalny podział fizyczny jest możliwy tylko na warunkach, które wymagają późniejszego wyrównania (spłaty) przy uwzględnieniu wysokości i wartości udziałów posiadanych przez strony.
W drugiej kolejności, sąd bierze pod uwagę możliwość przyznania rzeczy jednej osobie, ale z zastrzeżeniem konieczności spłaty udziału uzyskanego w ten sposób od drugiego współwłaściciela. Jest to wariant często stosowany w przypadku podziału majątku po rozwodzie. Jeżeli wcześniejsze dwa rozwiązania nie są możliwe, to sąd orzeknie o sprzedaży rzeczy w drodze licytacji oraz odpowiednim podziale kwoty uzyskanej na skutek transakcji. Strony mogą też polubownie zadecydować o wspólnej sprzedaży rzeczy (podobnie jak o jej fizycznym podziale i spłacie). W takim przypadku, sprzedaż jest realizowana bez konieczności przeprowadzenia licytacji z udziałem komornika i ponoszenia dodatkowych kosztów.
Kto ponosi koszty zniesienia współwłasności - praktyka
Zaletą polubownego zniesienia współwłasności jest to, że często generuje ono mniejsze koszty niż postępowanie sądowe. Wspomniane koszty przykładowo mogą dotyczyć taksy notarialnej i opłat sądowych, które będą potrzebne w przypadku fizycznego podziału nieruchomości. Pomoc rejenta jest niezbędna jeśli umowne zniesienie współwłasności dotyczy domu, działki lub lokalu. Nie można także zapominać o ewentualnych opłatach za usługi geodety. Warto jednak wiedzieć, że strony czekające na sądowe postanowienie o zniesieniu współwłasności również poniosą różne koszty. W przypadku sądowego rozstrzygnięcia sporu, trzeba liczyć się z tym, że pojawią się koszty procesowe, do których zaliczamy między innymi opłatę za wniosek, wynagrodzenie biegłego oraz wynagrodzenie dla radcy prawnego lub adwokata.
Sąd w ramach postanowienia kończącego postępowanie często rozstrzyga, kto ponosi koszty zniesienia współwłasności. Wspomniana sytuacja dotyczy każdej sprawy, w której interesy stron są sprzeczne. Warto wspomnieć o tej kwestii, bo w przypadku postępowania nieprocesowego, którego przykład stanowi postępowanie o zniesienie współwłasności, regułą jest ponoszenie przez każdego uczestnika kosztów związanych z jego własnym udziałem w sprawie (zobacz art. 520 kodeksu postępowania cywilnego). Zwolnienie z konieczności ponoszenia kosztów procesu na skutek trudnego położenia strony trzeba traktować jako sytuację nadzwyczajną. Warto wiedzieć, że sąd w razie konieczności określa również to, kto ponosi koszty zniesienia współwłasności związane z fizycznym podziałem rzeczy (najczęściej nieruchomości).
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398) wskazuje, że opłata od wniosku o zniesienie współwłasności wynosi aż 1000 zł. Stawka opłaty jest obniżona do 300 zł pod warunkiem, że wspomniany wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności. Jednakże w przypadku zgody stron, wybór wariantu sądowego jest nieco mniej uzasadniony. Pewnym argumentem może być koszt szybkiego postępowania, który bywa niższy od taksy notarialnej i opłat za wypisy aktu notarialnego. Opłatę od wniosku o zniesienie współwłasności uiszcza osoba go składająca. Niestety, w przypadku postępowania sądowego trudno jest przewidzieć wszystkie koszty, które mogą się pojawić przed jego zakończeniem.
