Osoby nabywające towary i usługi są coraz bardziej świadome swoich praw, co na pewno ma związek z edukacją prowadzoną chociażby przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Mimo poprawy świadomości prawnej, wielu Polaków nie zdaje sobie jeszcze sprawy z tego, że odpowiedzialność w zakresie rękojmi dotyczy również przedmiotów używanych, które są sprzedawane poza działalnością gospodarczą. Przykładem takiej sprzedaży będzie transakcja obejmująca przeniesienie własności samochodu. Do rzadkości nie należy sytuacja, w której nabywca auta po podpisaniu umowy nie jest zadowolony i próbuje zwrócić samochód powołując się na rękojmię. Wyjaśniamy, jak należy interpretować przepisy, gdy kupujący chce oddać samochód osobie nieprowadzącej działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży aut.
Kupujący chce oddać samochód - co mówią przepisy?
Odpowiedź na tytułowe pytanie będzie niemożliwa bez przedstawienia podstawowych informacji na temat rękojmi. Warto zatem wyjaśnić, że wedle przepisów kodeksu cywilnego, sprzedający odpowiada za wady fizyczne oraz wady prawne przedmiotu. Przykładem wady fizycznej (niezgodności rzeczy z umową) mogą być np. uszkodzenia podwozia samochodu po wypadku, o których nie wiedział kupujący. Sprzedawca odpowiada za wady fizyczne, które rzecz posiadała w momencie sprzedaży. Odpowiedzialnością sprzedawcy objęte są też wady, które wyniknęły z usterek rzeczy istniejących w czasie transakcji. Jeżeli sprzedającym auto jest przedsiębiorca, a nabywcą konsument, to domyślnie przyjmuje się, że wada fizyczna stwierdzona przed upływem roku jest objęta rękojmią, gdyż taka usterka lub jej przyczyna istniała w momencie sprzedaży.
Wady prawne są natomiast związane z posiadaniem prawa własności przez inną osobę niż sprzedawca, a także z prawami osób trzecich obciążającymi rzecz (przykład: zastaw ustanowiony na aucie). Wada prawna istnieje również, gdy ograniczenie w rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (np. sądu). Sprzedający jest zwolniony z odpowiedzialności dotyczącej rękojmi, jeśli kupujący wiedział o wadzie w momencie zawierania umowy. Dlatego niektóre osoby do umowy sprzedaży załączają zdjęcia usterek jako potwierdzenie wiedzy kupującego o wadach.
Na podstawie rękojmi, kupujący może domagać się usunięcia wady, wymiany rzeczy na wolną od wad, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. W przypadku transakcji dotyczącej używanego auta, wymiana na taki sam samochód oczywiście nie będzie możliwa. Jeżeli natomiast kupujący chce oddać samochód (odstąpić od umowy), to uzasadnieniem musi być wada istotna. Wady nieistotne nie uprawniają nabywcy do odstąpienia od umowy. Ocena tego, czy wada jest istotna powinna zostać dokonana z punktu widzenia kupującego. Wada istotna wykracza poza przydatność rzeczy do zwykłego użytku. Istotną wadą może być problem, który nie czyni rzeczy bezwartościową lub nieużyteczną dla kupującego (zobacz: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 maja 2016 r. - sygn. akt I ACa 899/15).
Przepisy ograniczają prawo do odstąpienia od umowy
Wpływ na możliwość zrealizowania rękojmi przez kupującego, mają również inne kwestie niż sam istotny lub nieistotny charakter wady. Czasem może się okazać, że kupujący chce oddać samochód, ale wedle przepisów i umowy nie ma do tego prawa. Jeżeli umowa sprzedaży jest zawierana przez dwie osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, to możliwe będzie umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Takie ograniczenie/wyłączenie nie dotyczy jednak wady podstępnie zatajonej przez sprzedawcę. Podstępne zatajenie wady to zarówno jej ukrycie lub zamaskowanie, jak i niepoinformowanie kupującego o wadzie - mimo swojej wiedzy na jej temat (zobacz: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 grudnia 2015 r. - sygn. akt V ACa 569/15).
Sprzedawca domyślnie odpowiada z tytułu rękojmi, jeśli wada fizyczna rzeczy ruchomej została stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia wydania takiej rzeczy kupującemu. Ten termin nie dotyczy wad podstępnie ukrytych, które mogą być zgłaszane bezterminowo. Roszczenie o usunięcie wady fizycznej, wymianę na rzecz wolną od wad lub obniżenie ceny przedawnia się po upływie roku od daty stwierdzenia wady. Wspomniany termin dotyczy także sytuacji, w której kupujący chce oddać samochód, czyli odstąpić od umowy. Jeżeli chodzi o wadę prawną rzeczy, to roszczenie o usunięcie tej wady, wymianę rzeczy, obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy przedawnia się po upływie roku od dnia, w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady.
Jeżeli sprzedawca zbył rzecz (np. auto) poza działalnością gospodarczą, to nie obowiązują dodatkowe przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń o realizację rękojmi. W przypadku sprzedaży rzeczy ruchomej konsumentowi przez przedsiębiorcę, konkretne roszczenie wynikające z rękojmi przedawnia się natomiast nie wcześniej niż w ciągu dwóch lat od wydania rzeczy. Warto pamiętać, że nowe roszczenie związane z konkretną wadą prawną może być zgłaszane bezterminowo (również po upływie dwóch lat od wydania rzeczy kupującemu).
