Obowiązek spłaty swoich zobowiązań nie powinien zabierać dłużnikowi możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Poza tym odbieranie zadłużonej osobie możliwości życia na poziomie minimum socjalnego zmniejsza szanse na poprawę jej sytuacji finansowej (na przykład dzięki znalezieniu lepszej pracy). Właśnie dlatego państwo postanowiło wprowadzić ważne ograniczenie, jakim jest kwota wolna od zajęć komorniczych. W ramach odpowiedzi na pytania internautów zamierzamy wyjaśnić, jak funkcjonuje wspomniane ograniczenie egzekucyjne. To ważna kwestia, bo wiele osób w nieprawidłowy sposób interpretuje przepisy wyjaśniające, jaka jest kwota wolna od zajęć komorniczych.
Kwota wolna od zajęć komorniczych wzrasta co roku
Już wcześniej wspomnieliśmy o znaczeniu, jakie ma kwota wolna od zajęć komorniczych w kontekście rosnącej inflacji. Analiza obowiązujących przepisów potwierdza, że ustawodawca wziął pod uwagę wpływ rosnących cen na koszty życia dłużników. Dlatego kwota wolna od zajęć komorniczych wzrasta z roku na rok.
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - kodeks postępowania cywilnego wskazuje, że wynagrodzenie ze stosunku pracy (etatu) podlega egzekucji na zasadach określonych w kodeksie pracy. Wedle przepisów kodeksu pracy, z wynagrodzenia netto mogą być potrącane tylko następujące kwoty:
- sumy wynikające z zobowiązań alimentacyjnych dłużnika
- sumy związane z zadłużeniem innym niż alimentacyjne
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 kodeksu pracy (np. za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia lub łamanie przepisów BHP)
Potrącenia są wykonywane w powyższej kolejności, a ich łączna suma nie może przekroczyć trzech piątych wynagrodzenia „na rękę” w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych lub połowy wynagrodzenia netto (w pozostałych przypadkach). Potrącenia wynikające z powyższych punktów numer 2 oraz 3 nie powinny przewyższać połowy wynagrodzenia netto, a po uwzględnieniu świadczeń alimentacyjnych - limitu 60% pensji netto.
Warto podkreślić, że ustawodawca wprowadził też dodatkowe ograniczenie, które ucieszy dłużników. Mianowicie, wolna od potrąceń jest dla pracownika suma minimalnego wynagrodzenia z danego roku. Warto jednak pamiętać, że taka kwota wolna od zajęć komorniczych jako dodatkowe ograniczenie dotyczy jedynie sytuacji, w której egzekwowane jest zadłużenie niealimentacyjne. Co więcej, kwota wolna od potrąceń musi być obniżana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Zatem w przypadku osób zatrudnionych na pół etatu, będzie ona dwukrotnie mniejsza. Wspomniana kwota wolna od zajęć komorniczych dla pełnego wymiaru pracy wynosi w 2022 r. 3010 zł brutto (najczęściej 2363,56 zł netto).
Warto też dodać, że mimo kwoty wolnej, pełnej egzekucji na poczet alimentów podlegają sumy powiększające pensję jako: nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne i świadczenia przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej.
W przypadku emerytów obowiązują inne zasady
Informacji o tym, jaka jest kwota wolna od zajęć komorniczych dla emerytów i rencistów trzeba szukać w innej ustawie niż kodeks pracy. Potrzebne wyjaśnienia znajdziemy w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118). Ten akt prawny wskazuje, że potrącenia dotyczące alimentów razem z innymi potrąceniami (np. na poczet niespłaconych kredytów) mogą być wykonywane do 60% sumy przypadającej seniorowi przed odliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz podatku PIT.
W przypadku takiego zbiegu egzekwowanych długów (alimentacyjnych oraz niealimentacyjnych), potrącenie na rzecz pozostałych zaległości nie powinno wynosić więcej niż 25% emerytury lub renty w ujęciu brutto. Identyczny limit (25% emerytury brutto) dotyczy sytuacji, w których potrącenia mają charakter wyłącznie niealimentacyjny. Warto też wspomnieć, że kwota wolna od zajęć komorniczych dla emerytów i rencistów jest co roku podawana przez Prezesa ZUS. Wspomniana kwota od 1 marca 2022 r. wynosi 980,19 zł (w razie potrąceń niealimentacyjnych) oraz 594,05 zł w przypadku egzekucji alimentów.
Od 2019 r. dochód z umowy zlecenia jest chroniony
Dobrą wiadomością dla dłużników wydaje się fakt, że obecnie dochód z umowy zlecenia może być chroniony przed całkowitą egzekucją na takich samych zasadach, jak dochód z wynagrodzenia o pracę. Po zmianach wprowadzonych na początku 2019 roku, wynagrodzenia z umowy zlecenie dotyczy taka sama kwota wolna od zajęć komorniczych, jak płacy etatowca. Warunkiem jest to, aby dochód z umowy zlecenia miał charakter powtarzalny jako źródło utrzymania lub stanowił jedyny dochód dłużnika.
