O upadłościach przedsiębiorstw słyszał praktycznie każdy dorosły Polak. Część rodaków mogła nawet doświadczyć skutków upadłości jako właściciele przedsiębiorstw lub ich pracownicy. Poza tym informacje o bankructwach dużych przedsiębiorstw wzbudzają zrozumiałe zainteresowanie. W takich doniesieniach czasem pojawia się sformułowanie „masa upadłości”. Warto je wyjaśnić, ponieważ jest ono jednym z najważniejszych pojęć związanych z prawem upadłościowym. Postanowiliśmy zatem dość skrótowo i prosto odpowiedzieć na tytułowe pytanie (Masa upadłości - co do niej będzie należało?). Przy okazji przypominamy pewne podstawowe informacje na temat postępowania upadłościowego. One również mogą okazać się przydatne - nie tylko dla przedsiębiorców prowadzących firmy zagrożone bankructwem.
Prawo upadłościowe dokładnie wyjaśnia czym jest masa upadłości
Definicji takich ważnych pojęć jak masa upadłości trzeba szukać w aktach prawnych. W tym przypadku mowa o ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (wcześniej: ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze). Ten akt prawny w artykule 61 ogólnie wskazuje, że masa upadłości to majątek upadłego. Przekształcenie tego majątku w masę upadłościową dokonuje się wraz z dniem ogłoszenia upadłości. Dokładniejsze regulacje wskazują, że masa upadłości nie obejmuje wybranych składników majątku upadłego. Chodzi przede wszystkim o:
- mienie wyłączone spod egzekucji według kodeksu postępowania cywilnego
- wynagrodzenie za pracę upadłego, ale tylko w części niepodlegającej zajęciu
- kwotę z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki (o ile upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki) w części przypadającej pozostałym wierzycielom zgodnie z umową powołującą administratora
- środki pieniężne z rachunku bankowego będącego przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu art. 119zg pkt 2 ustawy ordynacji podatkowej
- środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego przedsiębiorstwa i ich rodzin
- część dochodu upadłego jako osoby fizycznej, która razem z dochodami wyłączonymi z masy upadłości (patrz punkt 2) odpowiada 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, czyli 150% tak zwanego kryterium dochodowego (jeśli upadły ma osoby na utrzymaniu, to kwotę wyłączoną z masy upadłości powiększa się o wspomniane wcześniej 150% w odniesieniu do każdego utrzymywanego)
- składniki mienia nienależące do majątku upadłego (z wyjątkiem rzeczy i praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności)
Co ważne, sędzia komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może inaczej określić część dochodów upadłego (patrz punkt 6), której nie obejmie masa upadłości. Argumentem przemawiającym za takim rozwiązaniem jest często trudna sytuacja życiowa upadłego oraz jego rodziny. Powiększenie takiej części majątku nie wchodzącej w skład masy upadłości jest ważne, bo zgodnie z przepisami prawa upadłościowego zostaje ona również wyłączona spod egzekucji.
Warto dodać, że zgromadzenie wierzycieli ma prawo wyłączyć z masy upadłości również inne składniki majątku upadłego. Natomiast w razie wątpliwości, czy dane składniki mienia obejmuje masa upadłości, syndyk, upadły lub wierzyciel może złożyć odpowiedni wniosek do sędziego komisarza. W ramach odpowiedzi, ten sędzia wydaje postanowienie, na które ma prawo zażalić się wnioskodawca, upadły lub wierzyciel.
Syndyk ustala i następnie stopniowo wyprzedaje masę upadłości
Skoro już wiemy, z czego składa się masa upadłości, to teraz warto wyjaśnić ogólny cel jej tworzenia. Mianowicie, masa upadłości stanowi przedmiot stopniowej likwidacji, która ma na celu zaspokojenie wierzycieli. Ustalaniem składu masy upadłości na bieżąco zajmuje się syndyk. Obecnie ustalanie masy upadłości następuje w specjalnym systemie elektronicznym obsługującym postępowanie sądowe. Syndyk może na początku aktualizować masę upadłościową poprzez dodawanie lub usuwanie nieruchomości, ruchomości, praw majątkowych oraz środków pieniężnych. Po ostatecznym stwierdzeniu co obejmuje masa upadłości, syndyk przygotowuje spis inwentarza.
Interesy wierzycieli zabezpiecza fakt, że wraz z dniem ogłoszenia upadłości zostają wyłączone prawa upadłego dotyczące zarządzania, korzystania i rozporządzania majątkiem stanowiącym masę upadłości. Czynności prawne upadłego odnośnie części masy upadłości (związane na przykład ze sprzedażą) są nieważne. Masa upadłości zostaje stopniowo zlikwidowana przez syndyka na drodze planowej sprzedaży z wolnej ręki, przetargu albo aukcji. Może się okazać, że syndyk przez pewien czas będzie prowadził działalność przedsiębiorstwa w ograniczonym zakresie, ponieważ takie rozwiązanie lepiej zabezpieczy interesy wierzycieli pozwalając na zawarcie układu lub sprzedaż całości/części firmy. Osoba lub firma nabywająca część masy upadłości nie musi się obawiać, że będą z tym związane jakieś roszczenia wierzycieli. Artykuł 313 prawa upadłościowego wskazuje, że sprzedaż przez syndyka likwidującego majątek ma takie skutki jak w przypadku sprzedaży egzekucyjnej.
