Kwestie darowizn w rodzinie wzbudzają zrozumiałe kontrowersje. Można je zrozumieć zwłaszcza wtedy, gdy wartość darowizny jest spora i co więcej część najbliższych krewnych darczyńcy została pominięta. Opisywana sytuacja może być związana na przykład z faktem, że rodzice chcą wynagrodzić jedyne dziecko, które podjęło się opieki nad nimi. Duże darowizny w gronie najbliższej rodziny najczęściej dotyczą nieruchomości. Zatem trudno się dziwić, że wiele osób w Internecie wyszukuje informacje na następujący temat: notarialne przepisanie domu a spłata rodzeństwa. W ramach odpowiedzi na potrzeby internautów dotyczące wiedzy prawnej wyjaśniamy, czy darowizna domu lub innego składnika majątku o dużej wartości powoduje obowiązek spłaty rodzeństwa.
Notarialne przepisanie domu a spłata rodzeństwa - co mówi prawo?
Darowizna jest jednym ze sposobów przeniesienia własności majątku na rzecz krewnych jeszcze za życia starszej osoby. Innym rozwiązaniem może być umowa dożywocia. Zakłada ona przeniesienie własności nieruchomości w zamian za dożywotnią opiekę sprawowaną przez nowego właściciela domu, działki lub lokalu. Jeżeli zatem senior chce się lepiej zabezpieczyć przed ewentualną niewdzięcznością nowego właściciela nieruchomości, to powinien wziąć pod uwagę możliwość podpisania umowy dożywocia.
Ważnym aspektem jest również to, że umowa dożywocia nie stwarza możliwości zgłaszania roszczeń o zachowek przez innych krewnych po śmierci seniora. Taka różnica względem darowizny wiąże się z faktem, że dożywocie ma charakter ekwiwalentny i zapewnia opiekę w zamian za nieruchomość. Darowizna jest natomiast zupełnie nieodpłatna, co potwierdza artykuł 888 kodeksu cywilnego („Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”).
Powyższy cytat wskazuje, że krewny dokonujący darowizny nie powinien oczekiwać zwrotnego świadczenia. Obdarowany niejako za darmo otrzymuje majątek, do którego inni krewni mogą zgłaszać pewne pretensje. To ważna kwestia, o której powinny pamiętać wszystkie osoby zainteresowane odpowiedzią na tytułowe pytanie ( Notarialne przepisanie domu a spłata rodzeństwa - co warto wiedzieć?). Trzeba też podkreślić, że przed ewentualnymi roszczeniami o zachowek (tak samo jak darowizna) nie chroni zapis windykacyjny. Jest to rodzaj rozporządzenia testamentowego, które skutkuje nabyciem danego składnika majątku z chwilą śmierci spadkodawcy.
Większy zachowek należy się niepełnosprawnym i małoletnim
Tak jak już pisaliśmy, darowizna niestety nie chroni przed roszczeniami o zachowek. Jeżeli po śmierci członka rodziny najbliżsi krewni nie otrzymali odpowiedniej rekompensaty w postaci spadku, zapisu testamentowego lub innej darowizny dokonanej za życia spadkodawcy, to będą mogli domagać się zachowku od obdarowanego. Mówiąc o odpowiedniej rekompensacie za pominięcie w ramach darowizny, mamy na myśli kwotę, która odpowiada co najmniej wartości zachowku.
Trzeba przypomnieć, że wartość zachowku jest ustalana jako 1/2 lub 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie w razie dziedziczenia ustawowego (tzn. na podstawie przepisów kodeksu cywilnego). Wyższy poziom zachowku (2/3 udziału) dotyczy osób trwale niezdolnych do pracy i małoletnich. Przed ustaleniem wartości zachowku, do majątku zmarłego w chwili jego śmierci doliczamy niektóre darowizny oraz zapisy windykacyjne. Takie darowizny i zapisy będą miały wpływ na poziom zachowku dla danej osoby.
Zachowek od darowizny nie zawsze będzie się należał krewnym
Roszczenia o zachowek nie powinny zgłaszać osoby wydziedziczone oraz takie, które zostały uznane przez sąd za niegodne dziedziczenia. Wcześniejsze podpisanie przez krewnego ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia lub przedawnienie roszczenia o zachowek po upływie pięcioletniego terminu również wyłącza możliwość domagania się spłaty od obdarowanego. Obrona przed roszczeniami o zachowek od darowizny może w ostateczności powoływać się na fakt, że takie świadczenie byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
Osoby zadające tytułowe pytanie (Notarialne przepisanie domu a spłata rodzeństwa - co warto wiedzieć?) powinny też mieć świadomość, że podczas ustalania zachowku nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych w danej społeczności (np. prezentów ślubnych). Roszczenia o zachowek od konkretnej darowizny będą bezzasadne również jeśli ta darowizna została dokonana co najmniej 10 lat wstecz licząc od śmierci spadkodawcy i dotyczyła osób nie będących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku.
Dobry prawnik pomoże w rozwiązaniu spadkowego problemu
Kwestia zachowku pokazuje, że w praktyce tematyka prawa spadkowego jest dość skomplikowana. Co więcej, każda sytuacja ma swoje indywidualne aspekty. Właśnie dlatego zalecane jest skorzystanie z pomocy prawnika wyspecjalizowanego w sprawach spadkowych. Osoby zadające tytułowe pytanie ( Notarialne przepisanie domu a spłata rodzeństwa - co warto wiedzieć? ) powinny mieć też świadomość, że czasem warto skorzystać z pomocy prawnika jeszcze przed dokonaniem darowizny przez starszą osobę. W ten sposób można bowiem zabezpieczyć się np. przed roszczeniami o zachowek.
