Opodatkowanie spadków to standardowe rozwiązanie w krajach rozwiniętych gospodarczo. Zwolennicy takiego wariantu opodatkowania argumentują, że wysoki podatek od spadku pomaga wyrównywać szanse dla mniej zamożnych obywateli, którzy nie mogli liczyć na spory majątek otrzymany w ramach spadkobrania. Oczywiście, z punktu widzenia spadkobierców podatek od spadku jest uciążliwą koniecznością. Takie osoby chciałyby uniknąć wspomnianej daniny albo przynajmniej zapłacić ją w jak najmniejszym wymiarze. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, jak w 2022 roku funkcjonuje polski podatek od spadku. Nasz artykuł prezentuje wszystkie podstawowe informacje, które w kontekście opodatkowania powinien znać spadkobierca.
Spadków i darowizn dotyczy wspólny podatek
W pierwszej kolejności, na pewno warto wyjaśnić, że polski ustawodawca zdecydował się na uregulowanie opodatkowania spadków oraz darowizn w ramach jednej ustawy. Chodzi o ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207). Dość często mówi się nawet o jednej daninie, czyli podatku od spadków i darowizn, który obejmuje zarówno majątek darowany, jak i odziedziczony. Warto wiedzieć, że podatek od spadku i darowizny obejmuje nabycie przez osoby fizyczne rzeczy znajdujących się na terenie Polski oraz praw majątkowych wykonywanych w naszym kraju. Mowa o nabyciu z tytułu:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu dalszego, zapisu windykacyjnego lub polecenia testamentowego
- darowizny i polecenia darczyńcy
- zasiedzenia
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności
- zachowku o ile uprawniony nie otrzymał go w ramach uczynionej przez spadkodawcę darowizny, w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu
- nieodpłatnej renty, nieodpłatnego użytkowania oraz nieodpłatnej służebności
- dyspozycji wkładem oszczędnościowym zmarłego wcześniej ustanowionej na wypadek jego śmierci
- dyspozycji inwestora na wypadek jego śmierci dotyczącej jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego otwartego
Podatek od spadku i darowizny to danina, którą powinien przejmować się spadkobierca lub obdarowany. Warto wiedzieć, że opisywany podatek nie obejmuje m.in. nabycia poprzez spadek środków zgromadzonych na koncie OFE i PPK zmarłego, indywidualnym koncie emerytalnym, indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego oraz subkoncie ZUS.
Podatek od spadku - można go będzie uniknąć
Jedno z podstawowych pytań, jakie zadają spadkobiercy dotyczy tego, czy podatek od spadku jest zawsze należny fiskusowi. Trudno się dziwić, bo nikt nie lubi dzielić się z urzędem skarbowym swoimi dochodami. Osoby zadające pytania o możliwość zwolnienia z podatku od odziedziczonego majątku powinny wiedzieć, że takiej daniny mogą nie płacić spadkobiercy należący do tzw. zerowej grupy podatkowej. Jest ona jeszcze węższa niż pierwsza grupa podatkowa, którą bezpośrednio definiuje ustawa o podatku od spadków i darowizn. Do zerowej grupy podatkowej należą następujące osoby kwalifikowane pod względem pokrewieństwa wobec spadkodawcy:
- małżonek
- zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)
- wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie)
- pasierbowie
- brat i siostra
- ojczym i macocha
Wymienione wyżej osoby jako spadkobiercy nie zapłacą podatku od spadków i darowizn pod warunkiem dokonania odpowiedniego zgłoszenia do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Od tego ogólnego terminu jest kilka wyjątków. Sprawiają one, że podatek od spadku może zostać uniknięty dzięki zgłoszeniu dokonanemu w innym czasie.
Po pierwsze, warto wiedzieć, że termin sześciomiesięczny liczy się także od daty zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli podstawą spadkobrania są wspomniane dokumenty. Po drugie, istnieje możliwość dokonania zgłoszenia wykluczającego podatek od spadku w późniejszym terminie jeśli krewny uprawdopodobni fakt, iż dowiedział się o nabyciu majątku po zmarłym z opóźnieniem. W takiej sytuacji, termin na zgłoszenie i skorzystanie ze zwolnienia podatkowego wynosi 6 miesięcy od daty dowiedzenia się o nabyciu rzeczy po spadkodawcy.
Podatek od spadku: pomoc eksperta bywa cenna
Osoby zamierzające skorzystać z zupełnego zwolnienia od podatku spadkowego, na pewno powinny mocno pilnować terminu zgłoszenia nabycia spadku w urzędzie skarbowym. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2012 r. o sygnaturze akt II FSK 2587/10 potwierdza bowiem, że nie można przywrócić terminu dokonania zgłoszenia osobie, która spóźniła się mimo wiedzy o toczącym się postępowaniu spadkowym i nabyciu części majątku zmarłego.
Ekspert prawny, do którego zgłosi się bliska osoba zmarłego w sprawach związanych ze spadkiem, na pewno przypomni jej o konieczności dokonania odpowiedniego zgłoszenia w urzędzie skarbowym (przy pomocy formularza SD-Z2). Taki specjalista prawny (np. dobry prawnik Warszawa) może również wstępnie wyliczyć, ile będzie wynosił podatek od spadku. Zasady obliczania tej daniny są bowiem dość skomplikowane ze względu na kwotę wolną oraz różne stawki dla każdej z trzech grup podatkowych.
