Niektórzy obawiają się, że osoba będąca formalnie wciąż ich małżonkiem poprzez swoje działanie będzie próbowała skutecznie torpedować próby orzeczenia rozwodu. W takiej sytuacji, często nie chodzi o żal związany z utratą partnera i niemożność pogodzenia się z tym faktem. Nierzadko okazuje się, że próby utrudniania postępowania rozwodowego są po prostu przejawem złośliwości. Małżonek, któremu na rozwodzie nieszczególnie zależy może podejmować działania, jakie w jego mniemaniu uniemożliwią wydanie wyroku rozwodowego i na przykład podział majątku. Wspomniane próby są zwykle bezskuteczne. Wiedzą o tym osoby, które uzyskały rozwód zaoczny. Postanowiliśmy wyjaśnić, jak wygląda taka forma rozwodu. Dla wielu czytelników zupełnie zaskakujący bywa fakt, że rozwód może zostać orzeczony bez udziału małżonka.
Rozwód zaoczny: o takim rozwiązaniu mówi nam KPC
Skoro już wiemy, że rozwód zaoczny jest faktycznie możliwy i stosowany, to warto sprawdzić, co o takim wariancie mówi ustawa kodeks rodzinny i opiekuńczy. Okazuje się jednak, że ten akt prawny nie informuje, kiedy możliwy jest rozwód zaoczny. Odpowiedzi na pytania o rozwód zaoczny trzeba szukać w kodeksie postępowania cywilnego (KPC). Ta ustawa reguluje zasady wielu postępowań sądowych, wśród których można wskazać również sprawy rozwodowe oraz inne sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego (zobacz art. 1 KPC). Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, sąd może wydać wyrok zaoczny w sprawie rozwodowej, jeśli pozwany małżonek nie złożył odpowiedzi na pozew i nie stawił się na rozprawie albo pomimo stawiennictwa na rozprawie nie bierze w niej udziału.
Wyrok rozwodowy nie będzie miał charakteru zaocznego, jeżeli pozwany małżonek domagał się przeprowadzenia rozprawy pomimo swojej nieobecności. Wcześniejsze złożenie przez pozwanego wyjaśnień ustnych lub pisemnych również wyklucza zaoczny charakter wyroku. W kontekście opisywanego tematu, jakim jest rozwód zaoczny i wyrok zaoczny, warto zwrócić uwagę na posiadającą moc zasady prawnej Uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1952 r. (sygnatura akt C 1572/51).
Wspomniana uchwała SN jest wciąż aktualna. Mówi ona, że w sprawach małżeńskich może zapaść wyrok zaoczny, jeśli pozwany nie żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności, a także nie składał w sprawie wyjaśnień ustnie lub na piśmie, a na rozprawę nie stawił się albo pomimo stawiennictwa nie brał w niej udziału. Stanowisko Sądu Najwyższego wiązało się z próbami utrudniania spraw rozwodowych przez pozwanych małżonków. Jak widać, taki proceder istniał już w latach 40. minionego wieku.
Warunkiem zaocznego rozwodu jest doręczenie pozwu
Osoby zainteresowane wygodnym dla nich rozwiązaniem, jakim jest rozwód zaoczny powinny pamiętać o podstawowym warunku. Chodzi o to, że zaoczny rozwód będzie możliwy tylko jeśli odpis pozwu sądowego razem z wezwaniem na rozprawę został właściwie doręczony. Taka przesyłka powinna zostać skierowana pod adres faktycznego miejsca zamieszkania małżonka, a nie jego miejsca zameldowania. Jeżeli list z sądu zostanie nadany pod właściwy adres pozwanego, to znaczenia nie będzie miał fakt jego nieodebrania. Wówczas zastosowanie znajdzie artykuł 139 KPC. Mówi on, że doręczenie uważa się za dokonane, jeśli pomimo dwukrotnej awizacji adresat nie odebrał listu.
Sytuacja niestety będzie dużo bardziej skomplikowana, gdy okaże się, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane. Wówczas sąd będzie musiał bowiem ustanowić kuratora dla nieobecnego na podstawie artykułu 144 kodeksu postępowania cywilnego. Warunkiem takiej decyzji sądu jest uprawdopodobnienie przez powoda, że nie zna miejsca pobytu pozwanego małżonka. Warto pamiętać, że brak możliwości skutecznego doręczenia pism procesowych wyklucza rozwód zaoczny.
Czy rozwód zaoczny może być korzystny dla stron?
Osoby obawiające się, iż nieobecność małżonka będzie stanowiła duży problem, na pewno ucieszy informacja o tym, że możliwy jest rozwód zaoczny. Nie zmienia to jednak faktu, że taka forma rozwodu będzie raczej mało korzystna dla obydwu stron. Warto pamiętać, że pozwany nie będzie miał możliwości obrony swoich interesów na rozprawie sądowej, a nieobecność lub brak uczestnictwa w takiej rozprawie zwiększy szanse na przypisanie mu winy za rozkład pożycia. W tym kontekście trzeba podkreślić, że rozwód zaoczny nie może być orzeczony bez zbadania ewentualnej winy stron.
W praktyce rozwód zaoczny nie jest też szczególnie korzystny dla pozywającego małżonka. Przede wszystkim, konieczność badania dowodów i orzekania o winie spowoduje wydłużenie postępowania (nawet w razie nieobecności drugiego małżonka). W postępowaniu rozwodowym sąd zawsze musi zbadać dowody, o czym mówi artykuł 431 kodeksu postępowania cywilnego. Warto też wiedzieć, że wyrok orzekający rozwód zaoczny nie podlega rygorowi natychmiastowej wykonalności (również w zakresie zasądzonych roszczeń).
