Wiele osób posiadających długi, a także wierzycieli mogło już słyszeć takie określenie jak „skarga pauliańska”. Ma ono związek z prawem rzymskim i funkcjonuje również w obecnym polskim prawodawstwie. Na wstępie postanowiliśmy wyjaśnić, czym właściwie jest skarga pauliańska. Odpowiadamy również na tytułowe pytanie (skarga pauliańska - jak się bronić?). To ważna kwestia, ponieważ praktyka pokazuje, że skargi pauliańskie nie zawsze są odpowiednio wykorzystywane. Obrona przed niezasadnymi roszczeniami wierzyciela często wymaga pomocy wyspecjalizowanego prawnika.
Skarga pauliańska chroni przed wyprzedażą majątku
W pierwszej kolejności warto przypomnieć, co właściwie kryje się za określeniem „skarga pauliańska”. Odpowiedź znajdziemy w kodeksie cywilnym. Wspomniany akt prawny wskazuje, że każdy z wierzycieli dłużnika może domagać się uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego jeśli ta czynność prawna odbyła się z jego pokrzywdzeniem, a osoba trzecia osiągająca korzyść majątkową wiedziała o takiej sytuacji lub mogła się dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności.
O pokrzywdzeniu wierzycieli można mówić jeśli na skutek kwestionowanej czynności prawnej dłużnik stał się niewypłacalny lub wypłacalny w mniejszym stopniu. To oczywiście nie wszystko, co powinny wiedzieć osoby zadające tytułowe pytanie (Skarga pauliańska - jak się bronić?). Skarga pauliańska jest bowiem skomplikowanym tematem, który w ramach niniejszego artykułu prezentujemy jedynie dość ogólnie.
Konstrukcja skargi pauliańskiej opisywanej m.in. przez artykuł 527 kodeksu cywilnego wskazuje, że ta instytucja prawna ma zapobiegać wyzbywaniu się przez dłużnika majątku na rzecz członków rodziny lub znajomych (np. z intencją późniejszego odzyskania przedmiotów po umorzeniu postępowania egzekucyjnego). Możliwość takiego działania naruszałaby interesy wierzycieli i zachęcała do nieuczciwości.
Ustawodawca chcąc zwiększyć skuteczność skargi pauliańskiej (łac. actio Pauliana) zastrzegł, że w razie zbycia przedmiotów dłużnika na rzecz osoby bliskiej domniemywa się, że dana osoba wiedziała o pokrzywdzeniu wierzycieli. Podobne domniemanie co do wiedzy o pokrzywdzeniu wierzycieli dotyczy przedsiębiorcy pozostającego z dłużnikiem w bliskich stosunkach gospodarczych.
Skarga pauliańska - jak się bronić w razie roszczeń?
Obrona przed skargą pauliańską na pewno leży w interesie osoby trzeciej, która dokonała czynności prawnej z dłużnikiem. Taka osoba może między innymi powoływać się na przedawnienie roszczeń wierzyciela. Artykuł 534 kodeksu cywilnego wskazuje, że uznania czynności dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można domagać się po upływie pięciu lat od daty wspomnianej czynności.
Kolejna linia obrony polega na wykazaniu, że czynność miała na celu pokrzywdzenie jedynie przyszłych wierzycieli. Jeżeli w takim przypadku osoba trzecia otrzymała korzyść majątkową odpłatnie, to wykorzystanie skargi pauliańskiej jest możliwe tylko po udowodnieniu wiedzy nabywającego o zamiarze dłużnika. Opisywana zasada, która została określona przez art. 530 kodeksu cywilnego zapobiega zbyt szerokiemu stosowaniu skargi pauliańskiej.
W ramach obrony przeciwko powództwu lub zarzutowi wierzyciela, osoba trzecia może również kwestionować swoją rzekomą wiedzę o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli, złe zamiary dłużnika, a także jego niewypłacalność w chwili dokonywania czynności prawnej. Innym rozwiązaniem jest wskazanie wierzycielowi majątku dłużnika wystarczającego do zaspokojenia roszczeń. Z tej opcji można skorzystać, gdy zakwestionowanie słuszności skargi pauliańskiej będzie trudne lub wręcz niemożliwe.
Porada odpowiedniego eksperta będzie przydatna
Jak widać, w ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (Skarga pauliańska - jak się bronić?) możliwe jest wskazanie kilku sposobów obrony przed skargą pauliańską. Trzeba równocześnie mieć świadomość, że w praktyce sytuacje dłużników, wierzycieli i osób trzecich (tzw. stany faktyczne) bywają bardzo skomplikowane. Dodatkowe wątpliwości wzbudza ocena relacji dłużnika i osoby trzeciej uzyskującej korzyść majątkową, a także rzekomej złej wiary takiej osoby. Właśnie dlatego zalecamy skorzystanie z pomocy dobrego prawnika, który specjalizuje się w tematyce dochodzenia wierzytelności.
