Upadłość konsumencka pomimo swojej odrębności względem tradycyjnej upadłości ogłaszanej przez firmy, posiada wiele rozwiązań podobnych do tych, które dotyczą przedsiębiorców. Osoby zainteresowane tematyką gospodarczą zapewne wiedzą o tak zwanym postępowaniu układowym, które skutkuje zawarciem układu z wierzycielami. Układ w przypadku firmy może być bardzo dobrym rozwiązaniem. Identyczna zasada dotyczy również konsumenta, który dzięki układowi z wierzycielami ma szanse zachować na przykład swoje lokum. Takiej opcji nie daje standardowa ścieżka upadłości konsumenckiej. Warto zatem dokładniej opisać na czym polega w praktyce tak zwany układ konsumencki. Takie rozwiązanie oprócz zalet posiada również pewne wady, które też postanowiliśmy zasygnalizować.
Układ konsumencki - przepisy znajdziemy w prawie upadłościowym
Odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonuje układ konsumencki na pewno powinniśmy szukać w ustawie Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 r. Ten akt prawny jak wiadomo reguluje zasady upadłości konsumenckiej oraz tradycyjnej upadłości przeznaczonej dla firm. Postępowanie restrukturyzacyjne dotyczące przedsiębiorców reguluje natomiast odrębna ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne. Jest to konieczne, ponieważ układ przedsiębiorcy z wierzycielami jest o wiele bardziej skomplikowaną kwestią aniżeli układ konsumencki.
Ustawa prawo upadłościowe zawiera osobny tytuł regulujący, jak wygląda postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. Zgodnie z tymi przepisami, dłużnik nieprowadzący działalności gospodarczej ma prawo samodzielnie wystąpić do sądu upadłościowego o zawarcie układu z wierzycielami. Co więcej, sąd sam może skierować osobę wnioskującą o upadłość konsumencką do postępowania układowego, chyba że dłużnik w składanym wniosku wykluczył taką opcję. Jeżeli ekspert prawny sporządzi wniosek o upadłość konsumencką, to możemy być pewni, że nie zabraknie w nim informacji o ewentualnym braku zgody na układ konsumencki.
Układ konsumencki tylko dla osób w lepszej sytuacji finansowej
Z punktu widzenia dłużnika szczególnie interesujące są stwierdzenia o tym, że układ konsumencki może mu pomóc w ocaleniu mieszkania lub domu. Własne lokum to bowiem priorytet - szczególnie biorąc pod uwagę obecne koszty najmu. Pamiętajmy jednak, że sąd nie zawsze udzieli zgody na rozpoczęcie postępowania układowego. Pozytywna decyzja zależy od tego, czy sytuacja osobista dłużnika w połączeniu z jego dochodami rokuje możliwość sfinansowania kosztów postępowania układowego oraz realizacji układu z wierzycielami. Sąd rozpatrując wniosek o układ konsumencki po prostu oceni, czy dochody dłużnika po odliczeniu spłaty rat układowych na rzecz wierzycieli będą pozwalały na realizację podstawowych potrzeb bytowych - zarówno samemu dłużnikowi, jak i osobom pozostającym na jego utrzymaniu. O przeznaczeniu postępowania układowego dla osób w lepszej sytuacji finansowej świadczy też konieczność wpłaty przez dłużnika zaliczki na poczet kosztów postępowania wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (bez wypłat nagród z zysku) w trzecim kwartale roku poprzedniego.
Warto pamiętać, że sąd weźmie pod uwagę tylko realne dochody i odniesie je do proponowanych przez dłużnika warunków układu (zobacz: P. Janda [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2020, art. 491(25)). Propozycje układowe dłużnik powinien zgłosić we wniosku o wszczęcie postępowania układowego. Wniosek o układ konsumencki dłużnik składa na wniosku, którego wzór określił Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia (zobacz: Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 2020 r. w sprawie wzoru formularza wniosku dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej - Dz.U. 2020 poz. 507). Mimo istnienia gotowego wniosku zaleca się, aby pismo układowe przygotował ekspert prawny.
Jak układ konsumencki może pomóc w ocaleniu mieszkania?
Osoby, które interesuje układ konsumencki powinny pamiętać, że samo przystąpienie do negocjacji z wierzycielami nie gwarantuje jeszcze ich powodzenia skutkującego na przykład możliwością „ocalenia” swojego lokum. Na całe szczęście, nie trzeba uzyskiwać poparcia wszystkich wierzycieli dla układu. Podczas głosowania nad przyjęciem układu wystarczy większość wierzycieli posiadających co najmniej dwie trzecie z sumy wszystkich wierzytelności. Zgromadzeniu wierzycieli oraz głosowaniu przewodniczy tak zwany nadzorca sądowy. Ten specjalista w porozumieniu z dłużnikiem ustala termin zgromadzenia wierzycieli oraz pomaga dopracować propozycje układowe. Zadaniem nadzorcy jest także sporządzenie spisu wierzytelności oraz wierzytelności spornych. Jeżeli układ konsumencki zostanie przyjęty, to nad jego wykonaniem będzie czuwał tak zwany nadzorca wykonania układu.
Warto dodać, że układ konsumencki jest zawierany na okres wynoszący co najwyżej pięć lat. To niedługi termin na spłatę długów, więc ustawodawca przewidział możliwość jego wydłużenia jeśli w skład masy upadłości wchodzi nieruchomość służąca zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika i/lub osób pozostających na jego utrzymaniu. W takiej sytuacji układ konsumencki może zostać zawarty na okres przekraczający pięć lat. Wszystko w celu „oszczędzenia” domu i lokalu oraz zwiększenia sumy, którą dłużnik przekaże wierzycielom w ramach rat układowych. Jeżeli stronom uda się wynegocjować i przegłosować akceptowalny układ, to nadzorca sądowy w ciągu 21 dni od daty zgromadzenia przedstawi sądowi wniosek o zatwierdzenie układu. W przeciwnym razie konieczny jest wniosek do sądu o umorzenie postępowania układowego.
Umorzenie postępowania układowego jest możliwe również jeśli:
- dłużnik nie realizuje obowiązku spłaty rat układowych
- aktualne dochody dłużnika i jego perspektywy zawodowe nie wskazują na możliwość pokrycia kosztów postępowania układowego i dokonywania spłaty rat układowych (przykład to sytuacja związana z dłuższym bezrobociem dłużnika)
- przez sześć miesięcy od daty wydania postanowienia o otwarciu postępowania układowego nadzorca sądowy nie przedstawił wniosku o zatwierdzenie układu
Jeżeli sąd skierował dłużnika do postępowania układowego po przeanalizowaniu wniosku o upadłość konsumencką, to fiasko układu oznaczać będzie wznowienie procedury upadłościowej. Warto wiedzieć, że prawomocne umorzenie postępowania układowego będzie skutkowało obniżeniem wynagrodzenia przysługującego nadzorcy sądowemu do połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Taka sama sytuacja ma miejsce jeśli wierzyciele odrzucą ostatecznie układ konsumencki.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ):
Ile wynosi wynagrodzenie nadzorcy układowego i kto je płaci?
W przypadku zawarcia układu, nadzorca sądowy inkasuje równowartość 15% kwoty przeznaczonej dla wierzycieli (ustalonej zgodnie z postanowieniami zaakceptowanego układu). Koszty wynagrodzenia dla nadzorcy sądowego pokrywa jedynie dłużnik.
Czy układ konsumencki może obejmować zaciągnięty kredyt hipoteczny?
Owszem, układ może dotyczyć kredytu hipotecznego. W takiej sytuacji, spłata rat układowych może trwać ponad 5 lat.
Kto przekazuje pieniądze z rat układowych wierzycielom?
Kwestią rozliczeń zajmuje się nadzorca sądowy. To jemu trzeba przekazywać płatności, które po potrąceniu wynagrodzenia (15%) trafią na konto wierzycieli.
