Wbrew wyobrażeniom wielu osób, w skład spadku wchodzą nie tylko rozmaite prawa, ruchomości i nieruchomości (aktywa), ale również zobowiązania, czyli pasywa. Czasem może się okazać, że wartość wspomnianych pasywów będzie większa aniżeli wartość rzeczy i praw, które pozostawił po sobie zmarły. W takiej sytuacji, odrzucenie spadku jest rozwiązaniem bardzo często wybieranym przez krewnych zmarłej osoby. Wniosek o odrzucenie spadku składają również te osoby, z których punktu widzenia spadek pomimo pewnej dodatniej wartości finansowej byłby kłopotliwy. Brak odrzucenia spadku powoduje poważne konsekwencje prawne. Tak więc postanowiliśmy wyjaśnić co dokładnie zawiera wniosek o odrzucenie spadku. Udzielamy również praktycznych porad związanych ze wspomnianym wnioskiem. Jednocześnie zalecamy skorzystanie z pomocy eksperta prawnego, który pomoże przygotować odpowiednie pismo.
Wniosek o odrzucenie spadku nie ma jednolitego wzoru
Pewnym utrudnieniem z punktu widzenia spadkobierców na pewno jest fakt, że wniosek o odrzucenie spadku niestety nie posiada jednolitego wzoru określonego przez ustawodawcę. W Internecie można znaleźć czasem różne wzory - w tym również takie, które udostępniają lokalne sądy. Warto jednak wiedzieć, że wypełnienie wzoru wniosku również wymaga pewnej wiedzy prawnej - podobnie jak właściwa ocena sytuacji. Sytuacja jest bardziej skomplikowana na przykład wtedy, gdy wniosek o odrzucenie spadku ma dotyczyć osoby małoletniej. Wówczas trzeba bowiem najpierw złożyć i opłacić (100 zł) osobny wniosek do wydziału rodzinnego i nieletnich z sądu właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka.
Dopiero wtedy, gdy sąd rodzinny udzieli zgody, rodzic może przyjąć lub odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka (przed sądem lub przed notariuszem). Co ważne, stosowny wniosek o udzielenie zgody na odrzucenie spadku przez sąd rodzinny może złożyć każdy z rodziców. Jeżeli pismo składa tylko jeden rodzic, to drugi musi być jednak oznaczony jako uczestnik postępowania. Po udzieleniu odpowiedniej zgody przez sąd rodzinny, odrzucić spadek przed sądem cywilnym lub notariuszem może jeden rodzic (bez wymaganej obecności drugiego).
Warunkiem załatwienia sprawy przed sądem cywilnym lub notariuszem jest oczywiście prawomocne postanowienie sądu rodzinnego (zobacz: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2018 r. o sygnaturze akt III CZP 102/17). Jeżeli rodzic wybierze notarialny wariant odrzucenia spadku, to zamiast kolejnych 100 zł w ramach opłaty sądowej zapłaci notariuszowi 50 zł oraz 23% VAT.
Z odpowiednim wnioskiem trzeba się będzie pośpieszyć
Wniosek o odrzucenie spadku często jest też składany we własnym imieniu. Wówczas wnioskodawca osobiście wnioskuje o odebranie przez sąd oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku po danej osobie. W opisywanym wniosku powinny się znaleźć informacje o posiadaniu dzieci, które mogą dziedziczyć w miejsce odrzucającego spadek. Czasem we wzorach wniosków udostępnianych przez sądy jest też miejsce na wskazanie wszystkich spadkobierców ustawowych wraz z adresem zamieszkania i stopniem pokrewieństwa. Pojawiają się też czasem wymagania, aby spadkobierca oświadczył, czy wedle jego najlepszej wiedzy spadkodawca pozostawił testament.
Wniosek o odrzucenie spadku zawsze informuje sąd o dniu, w którym wnioskodawca dowiedział się o śmierci bliskiego. Jest to bardzo ważna informacja, gdyż zgodnie z artykułem 1015 kodeksu cywilnego, przyjęcie lub odrzucenie spadku jest możliwe przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy. Brak stosownego oświadczenia w półrocznym terminie oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a więc z odpowiedzialnością za długi tylko do wartości przypadającego majątku.
Jeżeli chcemy uniknąć zaangażowania w sprawy spadkowe, to po prostu trzeba złożyć wniosek o odrzucenie spadku przed upływem półrocznego terminu. Rodzice muszą pamiętać, że odrzucenie spadku przez nich będzie w ramach dziedziczenia ustawowego skutkowało dziedziczeniem przez dzieci w ich miejsce. Może się zatem okazać, że rodzice dwa razy odrzucą spadek - raz w swoim imieniu, a następnie działając w imieniu dziecka. Oznacza to oczywiście dodatkowe opłaty sądowe. O zwolnienie od nich można wnioskować znajdując się w trudnej sytuacji finansowej.
Na całe szczęście, orzecznictwo jest przychylne dla rodziców, gdyż daje im więcej czasu na formalności. Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r. i 24 września 2015 roku o sygnaturach III CSK 352/14 oraz V CSK 686/14 wskazują, że rodzic będzie miał sześć miesięcy na odrzucenie spadku począwszy od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu opiekuńczego co do zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
Wniosek o odrzucenie spadku: z ekspertem będzie lepiej
Wydaje się, że osoba zamierzająca złożyć wniosek o odrzucenie spadku (w imieniu własnym lub małoletniego) powinna najpierw skonsultować się z ekspertem prawnym takim jak na przykład dobry prawnik Warszawa. Chodzi nie tylko o fakt, że wspomniany specjalista może pomóc w odpowiednim przygotowaniu wniosku. Dość często prawnik pomaga również ocenić, czy sama decyzja o odrzuceniu spadku jest dobrze uzasadniona z punktu widzenia prawnego i finansowego. Porady prawnej na pewno wymaga sytuacja, w której odrzucenie spadku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli oraz ich reakcję na podstawie artykułu 1024 kodeksu cywilnego.
