Tymczasowy areszt to wyjątkowe rozwiązanie, które ma zapobiegać między innymi próbom ucieczki podejrzanego, ukrywania się, mataczenia, a także popełnianiu kolejnych przestępstw. Nie brakuje opinii, że ten środek zapobiegawczy bywa w Polsce nadużywany przez wymiar sprawiedliwości. Na szczęście, istnieje możliwość złożenia zażalenia na postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu. Poza tym przepisy pozwalają pod pewnymi warunkami na widzenie z tymczasowo aresztowanym. Dość częste zastosowanie tymczasowego aresztu sprawia, że nierzadkie są w Internecie pytania o możliwość widzenia z aresztantem. Postanowiliśmy udzielić odpowiedzi na wspomniane pytania. Wyjaśniamy również, jak powinien wyglądać wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym. Najpierw warto jednak przypomnieć podstawowe informacje na temat tymczasowego aresztowania jako tzw. środka zapobiegawczego w postępowaniu karnym.
Tymczasowe aresztowanie - przypominamy pewne podstawy
Sama specyfika tymczasowego aresztowania wpływa na warunki, pod jakimi możliwe jest widzenie z przetrzymywaną w areszcie osobą. Warto zatem przypomnieć najważniejsze informacje na temat tymczasowego aresztu. Jest to środek zapobiegawczy o charakterze ostatecznym i jednocześnie najbardziej dotkliwy. Właśnie dlatego kodeks postępowania karnego każe go stosować tylko w ostateczności - jeśli inne środki zapobiegawcze takie jak np. poręczenie majątkowe i dozór policyjny nie wystarczą. Oprócz wspomnianych już obaw o ucieczkę, mataczenie, ukrywanie się podejrzanego i możliwość popełniania następnych przestępstw (przeciw życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu), przesłanką do zastosowania tymczasowego aresztu jest również poważny charakter zarzucanego przestępstwa.
Mianowicie, tymczasowe aresztowanie będzie uzasadnione, jeśli danej osobie zarzuca się popełnienie przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności z górną granicą wynoszącą co najmniej 8 lat. Identyczna zasada ma zastosowanie, gdy sąd pierwszej instancji skazał aresztanta na karę pozbawienia wolności nie mniejszą niż 3 lata. Oczywiście, istnienie jednej z dwóch wymienionych wyżej przesłanek do zastosowania tymczasowego aresztu nie sprawia, że wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym zostanie „z automatu” odrzucony. Wspomniany wniosek podlega bowiem każdorazowej, indywidualnej ocenie.
Widzenie z aresztantem możliwe pod pewnymi warunkami …
Jak nietrudno się domyślić, zasady widzeń z osobą tymczasowo aresztowaną zostały dokładnie określone przez obowiązujące przepisy. Odpowiednich informacji trzeba poszukiwać w kodeksie karnym wykonawczym. Ten akt prawny wskazuje, że osobie tymczasowo aresztowanej przysługuje prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Odmowa udzielenia zgody na takie widzenie jest możliwa tylko jeśli zachodzi uzasadniona obawa co do wykorzystania spotkania z najbliższym do bezprawnego utrudnienia postępowania karnego lub popełnienia przestępstwa (w tym podżegania do jego popełnienia). Za osobę najbliższą uznajemy małżonka aresztowanego, wstępnego, zstępnego, brata/siostrę, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka i dodatkowo osobę pozostającą we wspólnym pożyciu z aresztowanym.
Kodeks karny wykonawczy dodatkowo informuje, że widzenie jest możliwe dopiero po wydaniu odpowiedniego zarządzenia przez organ, do którego dyspozycji poszkodowany obecnie pozostaje (tzn. przez prokuratora lub sąd). Ta zasada tłumaczy, dlaczego osoba, której zależy na widzeniu powinna złożyć wcześniej wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym. Co ważne, wspomniane pismo może złożyć nie tylko najbliższy. Warto jednak zwrócić uwagę, że kodeks karny wykonawczy jedynie w stosunku do osób najbliższych wyznacza minimalny limit widzeń (jedno miesięcznie), z którego może skorzystać aresztowany. Pamiętajmy również, że odmowa widzenia z osobą inną niż najbliższą nie musi być uzasadniana wymienionymi wcześniej przesłankami (ewentualne bezprawne utrudnienie postępowania karnego lub możliwość popełnienia przestępstwa - w tym podżegania). Natomiast prawo kontaktu tymczasowo aresztowanego z obrońcą jest gwarantowane przez art. 73 kodeksu postępowania karnego.
Kiedy złożyć wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym?
Osoby zamierzające złożyć wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym powinny wiedzieć, że na etapie postępowania przygotowawczego podejrzany pozostaje do dyspozycji prokuratury. Jeżeli zatem postępowanie przygotowawcze jeszcze się nie zakończyło, to odpowiedni wniosek o widzenie należy zaadresować do prokuratury. W przeciwnym razie wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym powinien być skierowany do sądu prowadzącego postępowanie karne w pierwszej lub drugiej instancji. Rozróżnienie związane z adresatem wniosku ma znaczenie również w razie nieudzielenia zgody na widzenie. W takiej sytuacji tymczasowo aresztowany lub osoba najbliższa może złożyć zażalenie odpowiednio do sądu prowadzącego postępowanie karne lub prokuratora nadrzędnego. Taki dokument może przygotować ekspert z kancelarii specjalizującej się w prawie karnym.
Sądy czasem umieszczają na swojej stronie www wzory wniosków o widzenie z tymczasowo aresztowanym. Warto zwrócić uwagę, że wspomniane wzory nieco się od siebie różnią. Stałym elementem jest informacja o imieniu, nazwisku, adresie zamieszkania i numerze dowodu osobistego/PESEL-u osoby wnioskującej o widzenie. Ważnym elementem jest również oznaczenie sądu lub prokuratury, imię i nazwisko aresztanta, sygnatura akt sprawy oraz informacja dotycząca ewentualnego stopnia pokrewieństwa. Nie można również zapominać o podpisie wnioskodawcy oraz dacie sporządzenia dokumentu. We wzorach opisywanego wniosku zwykle nie znajdziemy miejsca na uzasadnienie swojej prośby. O krótkie argumenty można pokusić się w zażaleniu. Jego negatywne rozpatrzenie blokuje niestety możliwość złożenia identycznego zażalenia przez trzy kolejne miesiące.
Najczęściej zadawane pytania:
- Kto może złożyć wniosek o widzenie z tymczasowo aresztowanym i zażalenie?
Taki wniosek powinna złożyć osoba zainteresowana widzeniem. Do czasu zakończenia postępowania przygotowawczego, odpowiedni wniosek adresujemy do prokuratury, a później już do sądu. Zażalenie w sprawie negatywnej decyzji odnośnie widzenia prócz wnioskodawcy ma prawo dodatkowo złożyć sam aresztant. Osoba małoletnia uzyskuje zgodę na widzenie tylko jeśli odpowiedni wniosek złoży przedstawiciel ustawowy (zwykle drugi rodzic).
- W jaki sposób odbywa się widzenie z tymczasowo aresztowanym?
Widzenie odbywa się pod nadzorem funkcjonariusza Służby Więziennej. Domyślnie widzenie przebiega w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z aresztowanym. Taki wariant może też wybrać osoba odwiedzająca. Bezpośredni kontakt z aresztantem będzie możliwy, jeśli odpowiednią decyzję podejmie sąd lub prokuratura.
- Czy można przynieść jedzenie dla aresztowanego?
W czasie widzenia tymczasowo aresztowany może spożywać tylko jedzenie i napoje zakupione na terenie aresztu śledczego.
- Czy tymczasowo aresztowanemu można odmówić kontaktu z obrońcą?
W przeciwieństwie do innych widzeń (w tym widzeń z najbliższymi), taki kontakt z obrońcą zawsze powinien być możliwy. Ograniczenie swobody widzenia z obrońcą jest możliwe tylko w ciągu pierwszych 14 dni od daty tymczasowego aresztowania.
