Krajowe media czasem donoszą o głośnych wyrokach ze Stanów Zjednoczonych, gdzie przestępcy bywają skazywani chociażby na 100 - 150 lat pozbawienia wolności (również w sprawach typowo gospodarczych). Nasz system prawny nie przewiduje możliwości wymierzania tak długich, zsumowanych kar więzienia za przestępstwa. Niemniej jednak, istnieje ciekawa instytucja prawa karnego, jaką jest wyrok łączny. Postanowiliśmy bliżej się jej przyjrzeć, ponieważ wiele osób pyta w Internecie, jakie są zasady funkcjonowania łącznych wyroków. W pierwszej kolejności, na pewno warto wyjaśnić, jakie wyroki w ogóle nie podlegają łączeniu. Trzeba bowiem zdawać sobie sprawę, że wyrok łączny nie zawsze będzie możliwy - właśnie ze względu na różny charakter pojedynczych wyroków.
Wyrok łączny może chociażby pomóc w resocjalizacji
Najpierw warto ogólnie wyjaśnić, że wyrok łączny może zostać zastosowany, jeżeli sprawca popełnił więcej niż jedno przestępstwo, a orzeczone wyroki są tego samego rodzaju lub mogą być połączone. Wyrok łączny to rozwiązanie, które powinno być uzasadnione na przykład ze względu na potrzebę lepszej resocjalizacji. Gdy wyrok łączny stanie się prawomocny, to wyroki objęte połączeniem nie są osobno wykonywane. Wykonaniu podlegają natomiast wyroki nieobjęte wyrokiem łącznym. Jeżeli orzeczony wyrok łączny jest mniejszy lub równy okresowi odbytych już kar więzienia, to skazany może opuścić zakład karny - oczywiście jeśli nie jest pozbawiony wolności w związku z innym przestępstwem.
W kontekście wyjaśnienia, czym jest wyrok łączny warto wspomnieć, że w polskim prawie istnieją dwa warianty zastosowania kary łącznej. Taka łączna kara częściej jest orzekana w wyroku skazującym jako wspólna sankcja za przestępstwa, których wyroki podlegają łączeniu. Wyrok łączny stanowi drugą możliwość orzeczenia kary łącznej. Wspomniany rodzaj wyroku pozwala na połączenie kary dla osoby skazanej prawomocnie wyrokami różnych sądów lub takiej, względem której orzeczono co najmniej dwie kary łączne (wyrokami różnych sądów).
Uwaga: nie wszystkie wyroki mogą zostać połączone
Wyrok łączny nie może zapaść jeśli kary nie podlegają łączeniu. Jakie są zatem przykłady takich kar, których nie można będzie połączyć? Połączenie nie jest możliwe, jeżeli względem danej osoby orzeczono karę pozbawienia wolności oraz karę grzywny lub grzywnę oraz karę ograniczenia wolności. Różna specyfika wspomnianych kar uniemożliwia ich połączenie i tym samym zastosowanie kary łącznej oraz wyroku łącznego. Warto też pamiętać, że łączeniu podlegają tylko te kary, których wykonanie jeszcze się nie zakończyło (zobacz na przykład Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2017 r. - sygnatura akt III KK 72/17).
Opisywana powyżej zasada wydaje się bardzo ważna w kontekście kary więzienia orzeczonej w zawieszeniu. Po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, kara „w zawiasach” nie podlega już bowiem wykonaniu. Dlatego takiej „przeterminowanej” kary nie może obejmować wyrok łączny (patrz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2018 r. - sygnatura akt IV KK 552/17).
Obliczanie kary łącznej czasem bywa skomplikowane …
Pytania dotyczące tego, ile może wynosić wyrok łączny, najczęściej pojawiają się w kontekście łączenia kar pozbawienia wolności. Warto zatem wyjaśnić, że zgodnie z artykułem 86 kodeksu karnego, kara łączna jest orzekana w zakresie od kary przekraczającej najwyższą z pojedynczych kar do ich sumy. Jeżeli zatem przykładowa osoba została skazana na 3 lata, 2 lata oraz 1 rok pozbawienia wolności, to wyrok łączny może wynieść od 3 lat i 1 miesiąca więzienia (najwyższa pojedyncza kara z najmniejszym wydłużeniem) do 6 lat (matematyczna suma kar). Do dnia 24 czerwca 2020 r. obowiązywała bardziej korzystna dla skazanych zasada. Zgodnie z nią, minimalny wyrok łączny mógł odpowiadać najwyższej pojedynczej karze. W analizowanym przykładzie, mowa o trzyletnim więzieniu jako o dolnej granicy łącznej kary (według starych przepisów).
Wyrok łączny: sąd bierze pod uwagę opinie o skazanym
Kodeks postępowania karnego również udziela nam ważnych informacji o tym, czym jest wyrok łączny i jak należy go stosować. Wspomniana ustawa mówi między innymi, że wyrok łączny może zostać wydany z urzędu lub na wniosek złożony przez skazanego albo prokuratora. Przed wymierzeniem łącznego wyroku, sąd może w razie potrzeby zasięgnąć opinii w więzieniach, gdzie skazany wcześniej przebywał. Sędzia prawdopodobnie weźmie pod uwagę również informacje na temat stanu majątkowego i zdrowotnego oraz o warunkach rodzinnych skazanego. Jeżeli wniosek o wyrok łączny złożył prokurator, to będzie on zawierał wszystkie wspomniane informacje.
Warto też podkreślić, że wyrok łączny wydaje ten sąd pierwszej instancji, który orzekł ostatnią karę podlegającą połączeniu. Jeżeli w ramach pierwszej instancji łączone kary wymierzały sądy różnego rzędu (rejonowy i okręgowy), to wyrok łączny zostanie wydany przez sąd wyższego rzędu (okręgowy). Czasem może się okazać, że nie ma podstaw do wydania wyroku łącznego, co będzie skutkowało umorzeniem postępowania. Wyrok łączny zapada po rozprawie, w której skazany nie musi koniecznie uczestniczyć.
