Skuteczne zaprzeczenie ojcostwa to sposób na pozbycie się wszelkich obowiązków wobec dziecka. Takie rozwiązanie skutkuje również utratą praw do decydowania o dziecku związanych z rodzicielstwem. Dla ojców decydujących się na przeprowadzenie opisywanej procedury, ta druga kwestia ma jednak mniejsze znaczenie. Zaprzeczenie ojcostwa oczywiście nie jest obowiązkowe. Niemniej jednak, wielu mężczyzn korzysta z tego rozwiązania w odpowiedzi na wyraźne dowody świadczące o tym, że ojcem dziecka jest ktoś inny. To właśnie biologiczny ojciec powinien w pierwszej kolejności przejąć obowiązki związane z wychowaniem dziecka (w tym również finansowe). Jednak tylko skuteczne zaprzeczenie ojcostwa może doprowadzić do zmiany sytuacji prawnej dziecka oraz jego dotychczasowego rodzica. W przeprowadzeniu dość skomplikowanej procedury, jaką jest zaprzeczenie ojcostwa pomoże dobry prawnik (np. radca prawny Warszawa).
W polskim prawie mamy tzw. domniemanie ojcostwa
Jeszcze przed wyjaśnieniem, jak wygląda zaprzeczenie ojcostwa i jakie skutki ono wywołuje warto podkreślić, że ta procedura stanowi swoistą odpowiedź na tak zwane domniemanie ojcostwa. Wspomniane domniemanie to bardzo ważna zasada, którą wprowadza polskie prawo rodzinne. Konkretniej rzecz ujmując, chodzi o artykuł 62 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59). Ten przepis mówi, że jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, to należy domniemywać ojcostwo męża matki.
Podany termin trzystudniowy dotyczy też narodzin dziecka po śmierci męża. Opisywane domniemanie nie ma natomiast zastosowania, gdy dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji, rozwodu lub śmierci małżonka. Co ważne, domniemanie ojcostwa można obalić tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Powództwo mające na celu zaprzeczenie ojcostwa nie dotyczy dzieci pozamałżeńskich. Rodzime przepisy nie wprowadzają bowiem domniemania ojcostwa w sytuacji, gdy rodziców nie łączył związek małżeński.
Czas na pozew zaprzeczający ojcostwu jest ograniczony
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa jest możliwe między innymi na podstawie artykułu 67 KRiO. Czytamy w nim, że zaprzeczenie ojcostwa następuje poprzez wykazanie, że mąż matki dziecka nie jest jego biologicznym ojcem. Obecnie podstawą do zaprzeczenia ojcostwa są coraz doskonalsze badania DNA. Warto pamiętać, że powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć zarówno mąż matki dziecka jak i sama matka dziecka. Terminy takiego powództwa przedstawiają się następująco:
- w przypadku męża matki dziecka (dotąd uznanego prawnie za ojca): jeden rok od dnia, w którym dowiedział się on, że dziecko od niego nie pochodzi, ale nie później niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności - zobacz artykuł 63 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
- w przypadku matki dziecka: jeden rok od dnia, w którym dowiedziała się ona, że dziecko nie pochodzi od męża, ale nie później niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności - zobacz artykuł 69 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Widzimy zatem, że czas na zaprzeczenie ojcostwa jest taki sam w przypadku ojca i matki. Obydwie strony wytaczające pozew o zaprzeczenie ojcostwa kierują go przeciwko dziecku i odpowiednio mężowi lub matce dziecka. Dodatkową możliwość złożenia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa posiada również samo dziecko. Czas na wytoczenie powództwa to jeden rok od dnia, w którym pełnoletni już człowiek dowiedział się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Termin na złożenie pozwu o zaprzeczenie ojcostwa biegnie od czasu osiągnięcia pełnoletności jeśli dziecko wcześniej poznało prawdę o swoim biologicznym ojcu. W razie upływu wymienionych wyżej terminów, prawo do wytoczenia stosownego powództwa posiada jedynie prokurator. Można go do tego zachęcić poprzez odpowiednio uargumentowany wniosek (np. z wynikami badań DNA).
Zaprzeczenie ojcostwa nie zapewni zwrotu alimentów
Warto pamiętać, że skuteczne zaprzeczenie ojcostwa pozwala nie tylko uzgodnić w sposób prawny sytuację dziecka ze stanem faktycznym (biologicznym). Poprzez udane zaprzeczenie ojcostwa można się również uwolnić od obowiązków alimentacyjnych. Potwierdzenie stanowi Uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów (o mocy zasady prawnej) z dnia 11 października 1982 r. - sygnatura akt III CZP 22/82. To bardzo ważne orzeczenie SN wskazuje, że z chwilą prawomocnego obalenia domniemania ojcostwa można żądać ustalenia, że obowiązek alimentacyjny ustał w zakresie świadczeń alimentacyjnych nie spełnionych do tego czasu.
Ta sama uchwała SN (III CZP 22/82) zwraca jednak uwagę, że prawomocne obalenie ojcostwa męża matki nie przekreśla skutków wcześniejszych działań podjętych przez rodzica w okresie obowiązywania domniemania ojcostwa (z tytułu praw i obowiązków rodzicielskich). Osoby decydujące się na zaprzeczenie ojcostwa powinny również wiedzieć, że korzystne rozstrzygnięcie sądu nie zapewni im możliwości uzyskania zwrotu alimentów. Brak możliwości domagania się zwrotu wcześniejszych świadczeń alimentacyjnych potwierdza między innymi Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r. (sygnatura akt: III CZP 91/11). Sąd Najwyższy uznał, że zwrotowi nie podlegają alimenty zapłacone. Zaprzeczenie ojcostwa sprawia jednak, że ustaje obowiązek dalszych świadczeń alimentacyjnych - nawet tych, które są już prawomocnie zasądzone, lecz jeszcze nie wyegzekwowane.
