Już od dłuższego czasu, krajowe przepisy promują kompromisowe rozwiązywanie sporów cywilnych. Taka polubowna metoda rozwiązania problemu zaoszczędza bowiem czasu i kosztów - zarówno samym stronom sporu, jak i wymiarowi sprawiedliwości. Zawezwanie do próby ugodowej jest właśnie przykładem rozwiązania, które pozwala wypracować kompromis w innych warunkach niż tradycyjna konfrontacja sądowa. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić na czym dokładnie polega wspomniane zawezwanie. Tłumaczymy również, jaki ma ono wpływ na przedawnienie roszczeń.
Poprzez zawezwanie do próby ugodowej zaczyna się postępowanie
Informacji o zasadach i funkcji zawezwania do próby ugodowej, na pewno trzeba szukać w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296). Ten akt prawny informuje, że opisywane zawezwanie do próby ugodowej inicjuje tak zwane postępowanie pojednawcze. W ramach postępowania pojednawczego, strony mogą doprowadzić do zawarcia ugody, ale kluczowe znaczenie ma tutaj ich dobra wola. Warto wiedzieć, że ustawodawca zachęcił do prób ugodowych poprzez możliwość złożenia odpowiedniego pisma do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika (bez względu na właściwość rzeczową sądu). Sąd ogólnie właściwy dla wzywanej strony (przeciwnika) wyznacza się na podstawie artykułów 27 - 30 kodeksu postępowania cywilnego.
Postępowanie wszczęte poprzez zawezwanie do próby ugodowej przeprowadza sąd rejonowy również w sprawach, które należą do właściwości sądu okręgowego na podstawie art. 17 KPC (zobacz: J. Parafianowicz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. M. Piaskowska, LEX/el. 2023, art. 185). Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2015 r. (sygnatura akt: III CO 37/15) informuje, że sąd rejonowy ogólnie właściwy dla przeciwnika przyjmuje zawezwanie do próby ugodowej nawet jeśli strony wcześniej umówiły się co do ewentualnego poddania sporów wynikłych z umowy ocenie innego sądu. Opłata za zawezwanie do próby ugodowej wynosi zawsze 20% opłaty za pozew.
Postępowanie pojednawcze może zakończyć się porozumieniem stron
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wskazują również, że zawezwanie do próby ugodowej powinno zawierać opis sprawy oraz zwięźle przedstawione propozycje ugodowe. Jeżeli opisywane zawezwanie nie spełnia wymagań formalnych, to sąd wezwie do jego uzupełnienia (pod rygorem zwrotu pisma) - zgodnie z artykułem 130 kodeksu postępowania cywilnego. Przeciwnik zostanie poinformowany o jawnym posiedzeniu pojednawczym poprzez dostarczenie mu odpisu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. W dalszej kolejności sąd przeprowadza postępowanie pojednawcze prowadzone przez jednego sędziego (również w sprawach dotyczących prawa pracy).
Efektem każdego posiedzenia w postępowaniu pojednawczym (niebędącego rozprawą) jest co najmniej protokół. Może się jednak okazać, że zawezwanie do próby ugodowej i posiedzenie doprowadziło do ugody stron. Najważniejsze elementy ugody zostają opisane w protokole lub załączonym do niego dokumencie. Niepowodzenie dotyczące podpisania ugody również jest stwierdzane w protokole. Jeżeli strony zdecydują się na zawarcie ugody w postępowaniu pojednawczym (po wcześniejszym złożeniu wyjaśnień i negocjacjach), to wspomniana ugoda będzie miała taką samą moc prawną, jak ugoda zawarta przed sądem w czasie trwania procesu (zobacz: T. Ereciński [w:] P. Grzegorczyk, J. Gudowski, K. Markiewicz, M. Walasik, K. Weitz, T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2022, art. 185).
Czy zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia?
Osoby znające realia sądowych sporów i dochodzenia należności dobrze wiedzą, że zawezwanie do próby ugodowej w przeszłości dość często było stosowane jako niekłopotliwa oraz tania metoda przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń. Co ważne, pożądany przez wiele firm i osób skutek w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia następuje nawet jeśli nie doszło do ugody (zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 r. - sygnatura akt V CSK 274/13). Ten sam wyrok SN wskazuje, że do przerwania biegu przedawnienia roszczenia dojdzie jeśli w treści wniosku w sposób jednoznaczny oznaczono przedmiot żądania i jego wysokość.
Zawezwanie do próby ugodowej nie przerwie natomiast biegu terminu przedawnienia, gdy wniosek został zwrócony lub odrzucony albo nastąpiło umorzenie postępowania pojednawczego. Co więcej, w doktrynie pojawiają się opinie, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej powinien zostać odrzucony przez sąd jeśli z okoliczności sprawy wynika, że wnioskodawca ma na celu jedynie przerwanie biegu terminu przedawnienia, a nie faktyczne osiągnięcie kompromisu z przeciwnikiem (patrz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2018 r. - sygnatura akt V CSK 384/17 oraz T. Ereciński [w:] P. Grzegorczyk, J. Gudowski, K. Markiewicz, M. Walasik, K. Weitz, T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2022, art. 185).
