Zażalenie jest to środek odwoławczy, który ma na celu dokonanie kontroli prawidłowości wydanego orzeczenia przez dany sąd. Jednakże zażalenie nie przysługuje na każde postanowienie sądu, które nam się nie podoba. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wyraźnie wskazują, które orzeczenia Sądu mogą być zaskarżone.
Co do zasady, zażalenie przysługuje do Sądu wyższej instancji (Sąd II Instancji) na postanowienie Sądu I Instancji kończące postępowanie w danej sprawie (tj. np. na postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, na postanowienie o dziale spadku). Nadto, zażalenie do Sądu II instancji przysługuje również na postanowienie, którego przedmiotem jest:
a) zwrot pisma wniesionego jako pozew, z którego nie wynika żądanie rozpoznania sprawy;
b) zwrot pozwu;
c) odmowa odrzucenia pozwu;
d) przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;
e) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
f) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, zwrot opłaty lub obciążenie kosztami sądowymi - jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy.
Powyższy wykaz spraw, co do których można złożyć zażalenie do Sądu II Instancji stanowi katalog zamknięty, tj. tylko w tych sprawach można złożyć zażalenie do Sądu wyższej instancji – w przeciwnym razie zażalenie zostanie odrzucone.
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wskazują także na możliwość złożenia zażalenia na postanowienie Sądu I Instancji do innego składu sądu I Instancji (tj. jeżeli postanowienie wydał Sąd Rejonowy w Z. to zażalenie należy złożyć do Sądu Rejonowego w Z. – rozpatrzy je inny skład sądu, niż ten, który rozpatruje sprawę główną). Do takich postanowień należą (art. 3941a k.p.c.):
a) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
b) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
c) rygor natychmiastowej wykonalności;
d) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
e) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
f) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
g) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
h) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
i) zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu;
j) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
k) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
l) odrzucenie zażalenia;
m) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego;
n) zatwierdzenie ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów;
o) wstrzymanie wykonania decyzji, w przypadku zawieszenia postępowania, na zgodny wniosek stron zamierzających zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
Przepisy prawa umożliwiają także złożenie zażalenia na postanowienie Sądu II Instancji (art. 3942 k.p.c.) Takie zażalenie przysługuje na odrzucenie apelacji i należy je skierować do innego składu Sądu II Instancji. Nadto, zażalenie do innego składu Sądu II Instancji przysługuje również na m.in.: odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie, oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, zwrot kosztów procesu, o ile nie wniesiono skargi kasacyjnej, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę.
Zażalenie składa się w terminie tygodnia od dnia doręczenia postanowienia wraz z jego uzasadnieniem. Zażalenie powinno zawierać te same elementy co pismo procesowe (tj. miejscowość, datę, strony postępowania, oznaczenie sądu i sygnatury toczącej się sprawy, oznaczenie pisma, oznaczenie strony składającej pismo oraz podpis), a także winno wskazywać postanowienie, które jest zaskarżane oraz wniosek o jego zmianę lub uchylenie, a także zwięzłe uzasadnienie zażalenia.
Zdjęcie poglądowe
Fot.: https://unsplash.com/photos/BBHIPz-gPXs
